واکاوی مفهوم عرفان و معنویت و نسبت سنجی آن دو

عرفان و معنویت پدیده هایی ذو ابعادند که در تعریف آنها توجه به این ابعاد امری لازم است. جوهره ذاتی عرفان، یعنی تجربه شهودی، تحولات وجودی ای که به این شهود منجر می شود و ظهورات آن شهود در قالب گزاره های باطنی و علم عرفان نظری و عملی از جمله اموری هستند که در این مقاله در تعریف عرفان اخذ شده اند. معنویت نیز تحولی وجودی دانسته شده است که با مجموعه‎ای به هم پیوسته از باورها و خلقیات و تجارب انفسی، توام با احساسات متعالی، تحقق می‏یابد و موجب تفاوت نگرش فرد به عالم هستی می‎شود و به وسیله گفتارها، رفتارها و تعاملات مختلف ظهور پیدا می کند. در این مقاله با روشی تحلیلی ضمن برشمردن نقاط اشتراک و افتراق معنویت و عرفان و در مقام بیان رابطه این دو، به ذومراتب بودن آنها اشاره و تبیین شده است که چگونه معنویت و عرفان در برخی از این مراتب بر هم منطبق است و عرفان اسلامی با معنویتی که در میان صاحب نظران مسلمان مطرح است، چه نسبتی دارد. در پایان نیز با بیان معیارهایی، به مصداق شناسی عرفان و معنویت و تفاوت عرفان و معنویت صحیح با عرفان نما و معنویت کاذب پرداخته شده است.