بررسی اثرات کاربری اراضی و ارتفاع بر تغییرات بافت خاک در شرق استان مازندران

برخی خصوصیات خاک دارای تغییر پذیری در بعد زمان و مکان می باشند. عوامل مختلفی که در طول زمان و مکان متغیرند، در فرآیند های تشکیل خاک دخیل بوده و تشکیل خصوصیات خاک تحت تاثیر آن ها می باشد. برای بررسی خصوصیاتی همچون بافت خاک در مقیاس بزرگ، استفاده از روش های زمین آمار، که می توانند با پیش بینی خصوصیات خاک موجب کاهش در هزینه و وقت شوند، توصیه می گردد. برای تخمین نقاط در محل نمونه برداری نشده، در این مطالعه از روش های مختلف زمین آمار شامل کریجینگ، کو-کریجینگ و وزن دهی فاصله معکوس و همچنین روش شبکه عصبی مصنوعی برای بررسی تغییر پذیری مکانی بافت خاک تحت تاثیر کاربری اراضی و ارتفاع استفاده گردید.

نمونه های خاک به صورت تصادفی مرکب به تعداد 249 نقطه از عمق 15-0 سانتی متر شرق استان مازندران تهیه گردید. برای آزمون نرمال سازی داده ها از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف در محیط نرم افزاری SPSS 28 و Develve 4 استفاده شد. با محاسبه  خطای  میانگین  (ME) و باقیمانده میانگین مجذور خطا (RMSE) بهترین روش انتخاب گردید. داده های هر پارامتر ابتدا با استفاده از روش تبدیل لگاریتمی و سپس با استفاده از روش باکس-کاکس نرمال، و واریوگرام پارامترها ترسیم گردید. بهترین مدل برای مقادیر شن، رس و سیلت، مدل نمایی انتخاب گردید.

یافته  ها:

 اگرچه بین مقادیر درصد رس در کاربری های مختلف تفاوت معنی دار وجود نداشت، بین مقادیر درصد شن و سیلت تفاوت معنی دار وجود داشت،
به گونه ای که بیشترین درصد شن به ترتیب در کاربری های مرتع، جنگل، زراعی، بایر و باغ بوده، و بیشترین درصد سیلت  به ترتیب در کاربری های باغ، زراعی، جنگل، بایر و مرتع یافت گردید. علاوه بر کاربری های متنوع اراضی، ارتفاع (20- متر الی بیش از 500 متر) نیز به صورت معنی دار بر بافت خاک موثر بوده است.

طبق نتایج، روش شبکه عصبی مصنوعی نسبت به روش های زمین آمار کریجینگ، کو-کریجینگ و روش وزن دهی فاصله معکوس در تخمین بافت خاک، مناسب تر عمل کرده است. پیشنهاد می گردد: 1) این مطالعات در سایر نقاط استان نیز انجام شود، 2) از سایر روش های هوش مصنوعی (AIM) نیز برای پهنه بندی خصوصیات خاک استفاده شود، 3) از نمونه برداری منظم در این گونه مطالعات در صورت امکان استفاده شود، 4) از نقشه های به دست آمده به عنوان پایه ای برای تغییرات بافت خاک در استان استفاده گردد.