استفاده از نگرش بهره برداران به عنوان شواهدی برای جلوگیری از تخریب مراتع (مطالعه موردی: استان های لرستان، مرکزی و سمنان)

مدیریت مراتع نسبت به عرصه های دیگر دشوارتر است زیرا مدیریت این عرصه ها شامل مدیریت و یکپارچه سازی همزمان تولید علوفه، تولید دام و بهره برداری از علوفه در یک مکان است. بر این اساس در نظر گرفتن ابعاد مختلف گروه های بهره بردار در مدیریت و برنامه ریزی های بلند مدت مراتع حایز اهمیت است. این تحقیق نیز با هدف بررسی نگرش بهره برداران نسبت به افراز مراتع شامل افراز بین واحدهای بهره برداری و افراز درون واحدهای بهره برداری و تعیین حد و مرز مراتع با استفاده از گزینه های عرف، قانون و یا ترکیبی از هر دو گزینه (جهت گیری بهره برداران نسبت به تحولات آینده) در سه استان لرستان، مرکزی و سمنان انجام گرفت.

به منظور جمع آوری داده ها ابتدا سطوحی برای هر یک از متغیرها در نظر گرفته شد. سپس، داده ها با استفاده از یک پرسشنامه استاندارد شده جمع آوری و با استفاده از آزمون کای اسکویر در نرم افزار  SPSSتجزیه و تحلیل شدند.

از نتایج فراوانی متغیرها مشخص شد که از دید اکثر پاسخگویان افراز بین واحدهای بهره برداری انجام شده است؛ در حالیکه افراز درون واحدها صورت نگرفته است. بعلاوه، در استان های لرستان و مرکزی به ترتیب 68/90 و 68/35درصد بهره برداران اهمیت بیشتری به قانون در تعیین حد و مرز مراتع داده اند. اما در استان سمنان  40/67درصد بهره برداران اهمیت بیشتری برای عرف قایل شده اند. همچنین مشخص شد که بیشتر بهره برداران نسبت به افراز مراتع "بین" و "درون" واحدهای بهره برداری رضایت دارند. در استان لرستان بین متغیرهای شغل (P<0.01) و تجاورز به مرتع (P<0.05) با رضایت از افراز بین واحدهای بهره برداری، تجاوز به مرتع (P<0.05) با رضایت از افراز درون واحدهای بهره برداری و در نهایت تحصیلات (P<0.05) و تمایل به ترک دامداری (P<0.05) با نقش عرف و قانون در تعیین حد و مرز مراتع ارتباط معنا دار مشاهده شد. در استان مرکزی بین متغیر شرکت تعاونی عشایری (P<0.05) با افراز بین واحدهای بهره برداری و در استان سمنان بین متغیر وضع مرتع با متغیر افراز درون واحدهای بهره برداری رابطه آماری معنادار (P<0.05) گزارش شد.

براساس یافته این پژوهش از دید بهره برداران افراز مراتع در ایران یک مساله است. در مقابل، در سایر کشورها افراز مراتع مساله و مشکل نبوده است. بنابراین لازم است که براساس دانش بومی منطقه به حل این مساله پرداخته شود. زیرا این امر منجر به اتخاذ تصمیمات بی طرفانه براساس اطلاعات علمی و عینی می شود. بعلاوه، سیاست ها و اقدامات حفاظت از مراتع را می توان براساس نگرش بهره برداران بهبود بخشید. به طورکلی، بررسی نگرش بهره برداران علاوه بر اینکه  بینش های مهمی را در مورد مشاهدات، درک و تفسیر تاثیرات اجتماعی و نتایج اکولوژی تخریب مراتع فراهم کند حمایت بهره برداران  را در طولانی مدت تضمین می کند.