پویایی فرسایش خاک طی رگبار تحت تاثیر اصلاح کاربری اراضی در زیرآبخیزهای اولویت دار حوزه آبخیز گلازچای، آذربایجان غربی
مقدمه و هدف:
ارزیابی اثر اقدامات مدیریتی مبتنی بر قابلیت اراضی در مناطق اولویت دار به منظور حفظ منابع طبیعی و جلوگیری از اثرات نامطلوب وقایع بارشی در راستای مدیریت جامع منابع آبخیز ضروری است. درعین حال از تغییرات سریع و نابجای کاربری اراضی جلوگیری کرده و منجر به ارتقای خدمات بوم سازگان می شود. باوجوداین، ارزیابی اثر اقدامات مدیریتی بر تغییرات فرسایش خاک طی رگبارهای متعدد با تمرکز بر زیرآبخیزهای اولویت دار، کم تر موردتوجه قرارگرفته است. از همین رو پژوهش حاضر باهدف برآورد و تحلیل پویایی فرسایش خاک رگبار تحت تاثیر اقدامات مدیریتی مبتنی بر قابلیت اراضی در زیرآبخیزهای اولویت دار حوزه آبخیز گلازچای انجام شد.
برای دست یابی به اهداف پژوهش حاضر، ابتدا با توجه به نتایج روش الگوریتم امتیازدهی Borda زیرآبخیزهای اولویت دار با مساحت نسبی حدود 34 درصد مشخص شدند. سپس تغییرپذیری فرسایش خاک در 38 رگبار به وقوع پیوسته در سال های اخیر قبل و بعد از اعمال قابلیت اراضی در زیرآبخیزهای مذکور و هم چنین آبخیز با استفاده از رابطه جهانی هدررفت خاک اصلاح شده ارزیابی شد.
نتایج نشان داد میزان فرسایش خاک رگبارهای مطالعاتی در محدوده 0/012 تا 0/028 تن بر هکتار بر رگبار متغیر است. بااین حال با لحاظ اقدامات مدیریتی مبتنی بر توان بوم شناختی در زیرآبخیزهای اولویت دار میزان فرسایش خاک تمامی رخدادهای مطالعاتی در خروجی حوزه آبخیز در حدود هفت تا 14 درصد و در خروجی زیرآبخیزهای اولویت دار در اغلب رگبارهای موردمطالعه در حدود دو تا 34 درصد کاهش داشته است. با این حال انجام قابلیت اراضی در اواخر زمستان و اوایل بهار باعث افزایش میزان فرسایش خاک نسبت به شرایط اولیه در زیرآبخیزهای میلان 1، میلان 2 و گزن 1 در حدود دو الی شش درصد بوده است که می توان آن را با تراکم کم پوشش گیاهی در زمان وقوع رگبارهای مذکور مرتبط دانست. هم چنین نتایج نشان داد بیش ترین میزان کاهش فرسایش خاک در رخدادهای با میزان بارندگی پنج تا هشت میلی متر اتفاق افتاده و اثرگذاری اقدامات مدیریتی در رخدادهای بیشینه کم تر از رخدادهای متوسط بوده است.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد در صورت انجام اقدامات مدیریتی اصلاح کاربری در سطح شش درصد از زیرآبخیزهای اولویت دار، فرسایش خاک حاصل از رگبارهای مطالعاتی در خروجی حوزه آبخیز حدود 14 درصد کاهش خواهد یافت. یافته های این پژوهش می تواند الگوی مدیریتی مناسب برای برنامه ریزان و سیاست گذاران، در راستای اعمال سناریوهای مدیریتی در مناطق با اولویت بالا را ارایه نماید.
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.