بررسی تطبیقی ساختار عرفانی سوره حمد از منظر مفسران

سوره مبارکه حمد با مضمونی که دارد و اهمیتی که برای آن در روایات فراوان نقل شده و نقش مهمی که در نظام معرفتی و سلوک عملی مومنان برای آن است، همواره مورد توجه مفسران بوده و آن را از زوایای مختلف مورد بررسی و تفسیر قرار داده اند؛ برای این سوره در گرایش تفسیر عرفانی مباحث بسیاری طرح شده و بخش معتنابه ای از مباحث عرفانی به آن اختصاص یافته است؛ از این رو ضرورت دارد از حیث عرفانی مورد توجه همه جانبه قرار گیرد؛ در همین راستا یکی از محورهای مهم، ساختار عرفانی آن است که تاثیر زیادی در فهم و تحقق هدف حقیقی آن خواهد داشت؛ در این باره طرح های مختلفی از سوی عارفان مفسر در تبیین ساختار آن ذکر شده است که در این نوشته این طرح ها با روش کتابخانه ای و تحلیل اجتهادی مورد کاوش و تطبیق قرار می گیرد؛ ابتدا آرای مفسران عارف نقل و تحلیل می شود و سپس نظر خود در ساختار عرفانی آن را بیان خواهیم کرد و خواهیم گفت که تقریبا همه ساختارهای بیان شده تاکنون مشکل ذوقی و بدون دلیل و توجه به سیاق آیات را دارند اما در این میان ساختاری را که می توان برای آن بیان نمود و مشکل عدم تطابق یا سیاق را نداشته باشد، بر پایه عبودیت در هردو بخش سوره خواهد بود.