رویکردی جامعه شناختی به روند تاریخی و اجتماعی حرکت های اعتراضی در تاریخ معاصر ایران تا فروپاشی حکومت پهلوی

تحولات بنیادین و انقلابی در هر جامعه ریشه در حرکت های اعتراضی و نارضایتی های مختلف دارد. این عدم رضایت معلول مجموعه ای از علل و عوامل درونی و بیرونی است. بخشی از این تحولات جامعه شناختی و بخش دیگر مبتنی بر رهیافت تاریخی تبیین می شوند. دسته ی اول، که علل و عوامل کوتاه مدت یا اجتماعی می باشند، هنگام بروز حرکت های تغییرخواه و من جمله انقلاب ها تکوین می یابند.شناخت و تبیین علل دراز مدت یا تاریخی، در گرو پژوهش در تحولات تاریخ معاصر می باشند. تحولات جامعه ایران تا پایان حکومت پهلوی و وقوع حرکت های اعتراضی، من جمله انقلاب اسلامی، نشات گرفته از فقدان رضایتمندی در تاریخ معاصر است. در این میان، همراهی استبداد و استعمار دو عامل موثر می باشند.از مشخصه های استبداد، حکومت غیردموکراتیک، نبود جامعه ی مدنی،نا امنی یا عدم احساس امنیت و سرکوب باورهای دینی توسط حکام می باشد. در این وضعیت، استعمار، که تبعاتی مانند برقراری رابطه ی دیپلماتیک سلطه آمیز، مبادله ی ناعادلانه در کسب امتیازات و تصمیم گیری منهای مشارکت و فقدان حق اظهار نظر برای مردم و نخبگان دارد، ایجاد می شود.در مجموع به نظر می رسد که تغییرات عمیق و اساسی در هر جامعه هنگامی به وقوع می پیوندد که بسیاری از مردم، در بسیاری از مواقع،از بسیاری چیزها، بسیار ناراضی باشند. این مساله ی اساسی، مستلزم کنکاش دقیق در روندهای تاریخی و اجتماعی است که نگاه تغییر خواه را در جامعه تکوین و گسترش می دهند. این روندها در شکل نهایی به ایجاد نظام های جایگزین منجر می شوند.