رمز و بنا و آیین / مهرداد قیومی بیدهندی

انسان برای بیان مضامین دینی و اسطوره ای و فایق آمدن بر شکاف بین بخش خودآگاه و ناخودآگاه ذهن به رمز و رمزپردازی نیاز دارد.
رمز بر دو نوع است: جمعی، نوعا دینی، و فردی؛ و در صور مختلفی چون رؤیا و قصة عامیانه و اسطوره و شیء طبیعی و هنر ظاهر می شود. اما در معماری کاربرد رمز از همه قوی تر و پرمعناتر است.
روان منبع بیان اسطوره ای و دینی و مرکب از سرنمونهای مشترک معین است؛ و معماری بیان رمزین مکانمند و زمانمند اسطوره و دین است. از این رو، می توان الگوهای معمارانة مشترک را در آثار معماری کشف کرد. یکی از اسطوره های رایج در سراسر جهان «سفر قهرمان» است. این اسطوره، که در دو صورت ابتلای جسمانی و طلب معنوی ظاهر می شود، بیان معماریانه یافته است. یکی از مظاهر اسطورة سفر قهرمان زیارت یا سفر معنوی است. زیارتهای دینی ویژگی های مشترک دارند: تدارک معنوی برای سفر؛ جدایی زایر از جامعه و زندگی روزمره؛ ابتلائات و آداب طی طریق؛ رسیدن به مکان مقدس؛ بازگشت با حالی متحول. این ویژگی ها به انحای مختلف در آثار معماری ادیان گوناگون ظهور یافته و بیان شده است.