تاریخ شناخت دستگاه گردش خون و بیماری های آن از آغاز تا عصر جالینوس

نوشته های تاریخ عمومی پزشکی به زبان فارسی، به صورت ترجمه یا تالیف در کشور ما سابقه کهن دارد ولی تاریخ رشته های تخصصی پزشکی کمتر مورد توجه بوده است. هدف این مقاله آن است که کوره راهی را در یکی از این زمینه ها باز کند و انگیزه پژوهش در جوانان صاحب اندیشه را فراهم آورد. از زمانی که آدمی سخن آغاز کرد و خرد ورزید، از قلب خود نیز سخن گفت، اما نمی دانست که این عنصر چه نقشی دارد و بیماری های آن کدام است. در طول قرون گذشته، آراء مطرح شده در این باره جز پاره ای خیال پردازی و نشانی های نادرست و عللی دور از حقیقت، نبود و آگاهی متکی بر علم کمتر در میان بود. در پزشکی بابلی، آشوری و مصری اشاره های غیر مستقیم به سکته قلبی و حتی آندوکاردیت باکتریائی شده است. مصریان و به ویژه چینیان به شرح نبض شناسی پرداختند، که از اولین نشانه های فیزیکی شناخته شدهء بیماری قلبی است. در آثار بقراط از تشریح ماهیچه و دریچه های قلب سخن رفته است ولی به نظر وی در سرخرگ، خون جاری نیست. ارسطو از نخستین کسانی بود که به تشریح «حیوان» پرداخت و از حرکت موجی خون یاد کرد. پس از میلاد مسیح و در دوران رومیان اشاراتی به برخی از نشانه های بیماری قلبی دیده می شود که در پزشکی جدید با شناخت پیشرفته بیماری ها می توان با پس نگری علت بیماری ها را در آن دوره بازشناخت. جالینوس در قرن دوم میلادی، همچنان بر داده های تشریحی اتکا می کرد و در شناخت فیزیولوژی گردش خون به بیراهه رفت.