تاثیر شدت های مختلف شاخه‎ زنی درختان حرا (Avicennia marina (Forssk.) Vierh.) بر زادآوری و رویش توده

مانگروها، یکی از پوشش‎های مهم و اثرگذار بوم‎سازگان ماندابی هستند که همیشه سبز و مقاوم به شوری بوده و در پهنه‎های جزرومدی نواحی گرمسیری و نیمه‎گرمسیری رویش می‎کنند، به‎طوری‎که به شرایط شوری زیاد، باد، محیط غیرهوازی خاک و جزرومدهای با ارتفاع زیاد سازگار شده اند. باوجود خدمات محیط زیستی فراوان، این جنگل‎ها از بوم‎سازگان‎های در حال تهدید در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری محسوب می‎شوند که نسبت به فعالیت‎های بشری و تغییرات آب و هوایی بسیار آسیب‎پذیر بوده و در معرض تهدید هستند. در طول سالیان اخیر، تخریب زیستگاه‎های مانگرو درنتیجه توسعه سواحل، آلودگی، آبزی‎پروری، قطع و بهره برداری و تهیه سوخت، با شدت بیشتری انجام گرفته و منجر به کاهش شدید مساحت جنگل‎های مانگرو شده است. یکی از مهم‎ترین تهدیدهای انسانی در جنگل‎های مانگروی استان هرمزگان، شاخه‎زنی حرا (Avicennia marina) توسط افراد بومی به‎منظور تعلیف دام است. درصد اهمیت شاخه‎زنی در هرمزگان نسبت به سایر تهدیدها بسیار بیشتر است، بنابراین هدف از این پژوهش بررسی تاثیر شدت‎های مختلف شاخه‎زنی بر ویژگی‎های زایشی و رویش توده جنگلی می‎باشد.

مواد و روش ها: محل اجرای طرح (منطقه‎ای به طول 180 متر در امتداد ساحل و طول جنگل مانگرو، در امتداد بالاترین و پایین ترین سطح جزرومد) بود. این طرح در قالب آماری کاملا تصادفی با 4 تیمار و 10 تکرار در قطعات نمونه به‎طول 40 و عرض 25 متر در امتداد شیب اراضی ساحلی انجام شد. در هر قطعه نمونه و در امتداد قطر آن، 10 درخت حرا که قطر تاج آن بیشتر از 2 متر بود، انتخاب شد و تیمارهای شاخه‏زنی با درصدهای (صفر، 10، 20 و 30 درصد) بر روی آنها اجرا شد (40 درخت). قابل ذکر است که قطر در ارتفاع 30 سانتی‎متر و ارتفاع درختان نمونه، وضعیت زادآوری اطراف درختان نمونه، قطر و ارتفاع درختان اطراف، پیش از شاخه‎زنی و 5 سال پس از شاخه‎زنی، اندازه‎گیری شد و با استفاده از تجزیه واریانس یک‎طرفه مقایسه شد.

یافته ها: 

نتایج نشان داد میزان رشد ارتفاعی و قطری درختان نمونه، در تیمار شاهد با مقادیر 45/0 متر و 37/2 سامتی‎متر بیشترین مقدار را داشت و به‎طور معنی‎داری بیشتر از تیمارهای 20 (23/0 متر و 94/0 سانتی‎متر) و 30 درصد (17/0 متر و 52/0 سانتی‎متر) بود. همچنین، مقدار زادآوری در اطراف درختان نمونه با انجام شاخه‎زنی کاهش معنی‎داری داشت. زادآوری در تیمار شاهد با مقدار 093/0 اصله نهال در متر مربع، بیشترین مقدار را داشت، در حالی‎که در تیمار شاخه‎زنی 30 درصد، کمترین مقدار (031/0 اصله نهال در متر مربع) مشاهده شد. قابل ذکر است به‎ترتیب تعداد صفر، 3، 5 و 8 نونهال خشکیده ≤ 5 سانتی‎متر، در طول 5 سال، درتیمارهای شاهد، 10، 20 و 30 درصد شاخه‎زنی مشاهده شد. در بررسی اثر شاخه‎زنی بر رویش درختان اطراف درخت نمونه، اثر معنی‎داری ‎مشاهده نشد.

نتیجه ‎گیری:

 درمجموع، نتایج پژوهش پیش رو نشان داد درختان حرا، بسیار حساس به دخالت انسانی و شاخه‎زنی بوده و به‎شدت واکنش نشان می‎دهند. این واکنش به‎صورت کاهش ویژگی‎های رویشی و تولید نهال در اطراف درختان شاخه‎زنی‎شده، در عرصه رویشگاه نمایان شد.