ارزیابی عملکرد ذرت علوفه ای (Zea mays L.) در کشت مخلوط با لوبیا چیتی (Phaseolus vulgaris L.) تحت شرایط کم آبیاری و محلول پاشی اسپرمیدین

تامین نیازهای غذایی آینده با ارایه راهکاری جهت دستیابی به کارایی مصرف آب بیش تر با توجه به مسیله کمبود آب در جهان، به عنوان اولویت اصلی در کشاورزی مطرح است. بنابراین، در کشورهای مناطق خشک و نیمه خشک، لازم است روش هایی جهت بهبود مدیریت آبیاری در همه ی سیستم های کاشت ذرت، به کار گرفته شود. استفاده از سیستم های کشت مخلوط در مناطق خشک که کمبود آب، به عنوان یک تهدید جدی در پایداری کشاورزی است، راهبردی موثر در کاهش چالش کم آبی می باشد. کم آبیاری، به معنای کاهش آب مصرفی در واحد زمین، روشی دیگر برای مدیریت آبیاری است. یکی دیگر از راهکارهای مدیریتی بهبود تولید و افزایش تحمل گیاهان در برابر کمبود آب، استفاده از پلی آمین ها به عنوان منابع خارجی است که افزایش تحمل و رشد گیاه را در پی دارد. این پژوهش با هدف بررسی عملکرد ذرت علوفه ای و لوبیا چیتی در شرایط کم آبیاری و محلول پاشی اسپرمیدین، انجام شد.

به منظور بررسی عملکرد ذرت علوفه ای و لوبیا چیتی در شرایط کم آبیاری و محلول پاشی اسپرمیدین، آزمایشی به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. کرت های اصلی در برگیرنده سه سطح آبیاری بر اساس 60 ،80 و 100 میلی متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A(به ترتیب به عنوان شاهد و دو سطح کم آبیاری)، کرت های فرعی شامل محلول پاشی و عدم محلول پاشی اسپرمیدین و کرت های فرعی - فرعی در برگیرنده پنج الگوی کشت مخلوط (کشت خالص ذرت، کشت خالص لوبیا چیتی، کشت مخلوط 50% ذرت: 50% لوبیا چیتی، کشت مخلوط 80% ذرت: 60% لوبیا چیتی و کشت مخلوط 80% ذرت: 40% لوبیا چیتی) بود که در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سال زراعی 99-1398 انجام شد.

نتایج نشان داد که برهمکنش تیمارهای آزمایشی روی صفات عملکرد علوفه تر و خشک ذرت، عملکرد دانه و ماده خشک لوبیا چیتی و شاخص سطح برگ گیاهان مورد بررسی معنا دار بود. اگرچه با توجه به افزایش سطح زیر کشت ذرت و لوبیا در تیمارهای تک کشتی، بیش ترین عملکرد دانه لوبیا (62/2 تن در هکتار) و عملکرد علوفه تر ذرت (53/66 تن در هکتار) مربوط به تیمار تک کشتی تحت آبیاری نرمال و محلول پاشی بود، میزان نسبت برابری زمین (LER) در تمامی نسبت های مختلف کشت مخلوط و در سطوح آبیاری بالاتر از یک بود که نشان دهنده برتری و سودمندی کشت مخلوط نسبت به تیمارهای تک کشتی در هر دو شرایط کم آبیاری و آبیاری نرمال است. کاهش میزان آبیاری تا 80 میلی متر، منجر به کاهش کم تر از 10 درصد عملکرد علوفه تر و خشک ذرت و عملکرد دانه و ماده خشک لوبیا چیتی شد و محلول پاشی اسپرمیدین منجر به افزایش تمامی صفات گردید. کم ترین عملکرد دانه لوبیا (56/0 تن در هکتار) و علوفه تر ذرت (92/29 تن در هکتار) به ترتیب از کشت مخلوط 80% ذرت: 40% لوبیا چیتی و کشت مخلوط 50% ذرت: 50% لوبیا چیتی تحت کم ترین میزان آبیاری و عدم محلول پاشی به دست آمد.

نتایج به دست آمده از این مطالعه اثر مفید کشت مخلوط لوبیاچیتی با ذرت و کاربرد پلی آمین اسپرمیدین بر بهره وری منابع را نشان داد و با توجه به افت ناچیز عملکرد علوفه ذرت در کم آبیاری 80 میلی متر و الگوهای کشت مخلوط افزایشی (به ترتیب کم تر از شش و 20 درصد نسبت به تیمار کشت خالص در آبیاری نرمال و عدم محلول پاشی) به نظر می رسد چنانچه هدف تولید علوفه ذرت باشد، می توان کم آبیاری تا 80 میلی متر تبخیر از تشتک و کشت مخلوط افزایشی همراه با محلول پاشی اسپرمیدین را برای کشت ذرت و لوبیا جهت افزایش پایداری و تولید علوفه در منطقه کرج به کار برد.