تحلیل شخصیتهای داستان «دعبل و زلفا»

 هر اثر ادبی از یک عنصر اصلی و کلیدی بهره میبرد. مهمترین عنصر تشکیل دهنده داستان نیز شخصیتهای آن است. شخصیتها در واقع روح داستان هستند و جذابیت داستانها تا حد زیادی در گرو شخصیتهای آنهاست؛ بنابراین نباید شیوه پردازش آن را ساده پنداشت. نویسنده، خالق شخصیتهای اثر داستانی خویش است و باید این توانایی را داشته باشد که لایه های درونی و بیرونیشان را به خواننده نشان دهد. هدف این جستار بررسی و تحلیل شخصیتهای داستان دعبل و زلفا است. هدف از تحلیل و نقد شخصیت دعبل و زلفا نیز دستیابی به معنا و ساختار نهفته در شخصیتهای داستان است تا مشخص گردد آیا پردازش شخصیت دعبل و زلفا، با توجه به اهداف نویسنده، در ساختار و بافت آن بدرستی صورت گرفته است؟

 روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی و تحلیلی است که به شکل کتابخانه ای و با مطالعه منابع، فیش برداری و طبقه بندی مطالب صورت پذیرفته است.

 رمان دعبل و زلفا، نوشته مظفر سالاری، رمانی عاشقانه در قالب تاریخی و مذهبی است. محور اصلی داستان بر عشق استوار است. نویسنده خوش ذوق و باقریحه، خاطرات تلخ و جانکاه دوران خلافت هارون الرشید و مامون عباسی را با چاشنی عشق درهم آمیخته تا آن را به کام مخاطب شیرین و گوارا سازد و به شکلی هنرمندانه، به توصیف شخصیتها میپردازد.

 شخصیت پردازی در این داستان، بیشتر از طریق گفتگو میان شخصیتها صورت گرفته و عنصر گفتگو علاوه بر آنکه نقش مهمی از جریانات رمان را بر عهده دارد، نقش بسزایی در شخصیت پردازی نمایشی نیز ایفا میکند. شخصیتهای داستان در دو قطب مثبت و منفی در خلق داستان نقش دارند. در گفتگو هم، شخصیت پردازی از طریق دیالوگ (گفتگوی دوطرفه) بر شخصیت پردازی از طریق مونولوگ میچربد. سالاری برای شخصیت پردازی از دو شیوه توصیفی و نمایشی بهره گرفته است؛ یعنی شخصیتهای داستان هم توسط اعمال و رفتارشان و هم توسط نویسنده با توصیف وضع ظاهری و حالات و روحیات و افکار و عقاید آنها شناسانده شده اند که با به‎کارگیری ذهن، میتوان تک تک این توصیفات را یافت و در کنار یکدیگر قرار داد.