معرفی کتاب «اقسام الامراض» تالیفی در قرن سیزده هجری قمری

شناخت انواع بیماری ها و اسباب و علایم آنها از مباحث مهم در پزشکی است که نقش بسیار مهمی در تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری ها دارد. در این مقاله، کتاب اقسام الامراض که به تقسیم بیماری ها و بیان اسباب و علایم آنها در طب ایرانی پرداخته است، معرفی می‏شود. حکیم محمد شمس الدین بن حکیم حسام الدین بن حکیم خواجه معین الدین، رساله اقسام الامراض را در سال 1275 ه‍ . ق، در 128 صفحه به زبان فارسی نوشته است. نسخه خطی این کتاب در کتابخانه نظامیه حیدرآباد هند نگهداری می شود. در این رساله تعریف، اسباب و علل، دلایل و علایم حدود 490 بیماری (از سر تا قدم) در پنج بخش بیان شده است. ابواب و عناوین پنج گانه این کتاب عبارت اند از: 1. امراض به حسب اعضا؛ 2. امراض مختصه مردان؛ 3. امراض مختصه زنان؛ 4. پوست و مو؛ 5. حمیات. این کتاب در قرن 13 ه‍ . ق نگاشته شده است و کلمات و اصطلاحات غیرفارسی در بخش های مختلف آن به چشم می خورد و حاوی اطلاعات مهمی درباره تعریف و تقسیم بندی بیماری ها و اسباب و علایم آنهاست. رساله اقسام الامراض، علی رغم حجم کم آن، اطلاعات ارزشمند و دقیقی برای آشنایی با بیماری ها دارد. این کتاب بدون پرداختن به اختلاف نظرها به اختصار و به صورت روان و شفاف، مطالب اصلی و مهم مربوط به بیماری ها را بیان کرده است که می تواند مورد استفاده پژوهشگران در حوزه مکتب طب سنتی ایران قرار گیرد.