تحلیل مضمون شکر در دعای عرفه ی امام حسین (ع)

شکر از مهمترین فضایل اخلاقی دینی است تا آن جا که می توان گفت شکر نه تنها یک فضیلت اخلاقی بلکه باطن و روح آن هاست چراکه به تصریح قرآن، گزینه های پیش روی انتخاب انسان، بیرون از دوگانه ی شکر یا کفر نیست. دعای عرفه ی امام حسین (ع)، دعایی طولانی است که عمده ی مضامین آن پیرامون حمد و شکر خداوند است و از این نظر، برای تعریف و استنباط ابعاد مختلف شکر با رویکرد دینی که هدف پژوهش حاضر است، منبعی مناسب به نظر رسید. برای نیل به هدف این پژوهش روش تحلیل مضمون انتخاب گردید زیرا روشی کارآمد برای سامان دهی و غنی سازی داده های کیفی پراکنده است. در بررسی لغوی و اصطلاحی شکر، روشن شد که حقیقت شکر، ادای حق منعم به معنای «تامین رضایت» اوست. تحلیل مضمون شکر در دعای عرفه ضمن تایید گزاره ی فوق، از مجموع 70 مضمون پایه و 10 مضمون سازمان دهنده، سه مضمون «فراگیر نعمت شناسی»، «چرایی حمد و شکر» و «چگونگی حمد و شکر» را نتیجه داد. در واقع تمامی مضامین مرتبط با شکر در دعای عرفه، ذیل سه عنوان کلی فوق دسته بندی و این سه محور، به واسطه ی مضامین سازمان دهنده ی مرتبط با هریک، تبیین می شوند.