بررسی مسئله تناسخ ملکوتی در نگاه علامه حسن زاده آملی

تناسخ از مسایلی است که مورد توجه ویژه متفکران مسلمان اعم ازفیلسوفان، متکلمان و عارفان بوده است. آنچه در آثار و نوشته های عارفان مسلمان دیده می شود، حکایت از آن دارد که «تناسخ» به معنی بازگشت نفس به بدن انسان و غیر آن محال است، و در این باره ادله مختلفی را ارایه داده اند. عارفان اسلامی بازگشت نفس به بدن برزخی در عالم دیگر را تحت عنوان تناسخ ملکوتی می پذیرند و بر اثبات آن دلایلی مطرح می کنند. مقاله حاضر نیز در صدد پژوهش در این مسیله است که ماهیت تناسخ ملکوتی، نزد علامه حسن زاده آملی چیست؟ در این پژوهش این نتایج بدست آمد: علامه حسن زاده آملی توانسته با برقراری بین علم و معرفت شهودی و با استمداد از مبانی فلسفی و عرفانی نظیر: بقای نفس، تجرد نفس، اتحاد علم وعمل با نفس و رابطه بدن و نفس؛ تناسخ ملکوتی و احدی سریانی را به خوبی تبیین نماید. بنابراین ماهیت تناسخ ملکوتی در نظر علامه حسن زاده آملی، معلول ملکات نفسانی و صورتهای مکسوبه یا مکتسبه اند. همچنین، ایشان بر پایه اقتدار نفس بر ایجاد بدن های مثالی که در عرفان از آن به ابدال یاد می شود به تناسخ ملکوتی احدی سریانی معتقد است.