برسی تنوع ژنتیکی عملکرد بذر و صفات مورفولوژیکی در توده های شبدر توت فرنگی (Trifolium fragiferum L) با استفاده از تجربه به مولفه های اصلی و تجزیه کلاستر

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی عملکرد بذر، علوفه و صفات مورفولوژیکی در شبدر توت فرنگی، 9 ژنوتیپ داخلی و خارجی از این گونه در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار در مجتمع تحقیقاتی البرز کرج، وابسته به مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، مورد مطالعه قرار گرفتند. صفات اندازه برگچه، طول میانگره، طول دمبرگ، ارتفاع کانوپی، سطح پوشش، تعداد گل آذین در استولن، تعداد گل آذین در واحد سطح، تعداد استولن در واحد سطح، تعداد گلچه در گل آذین، تعداد بذر در گل آذین، وزن هزار دانه، عملکرد بذر و عملکرد علوفه برای مدت دو سال مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده های مربوط به هر صفت در هر سال و میانگین دو سال مورد تجزیه واریانس قرار گرفتند. برای تعیین فاصله ژنتیکی و گروه بندی ژنوتیپها از تجزیه به مؤلفه های اصلی و تجزیه خوشه ایاستفاده شد. نتایج تجزیه آماری نشان دهنده تفاوت معنی دار میان ژنوتیپها برای کلیه صفات به جزء وزن هزار دانه بود. ژنوتیپهای 20258، 134 و 1608 به عنوان ژنوتیپهای برتر برای تولید بذر و علوفه شناخته شدند. ژتوتیپ 2580 با منشاء استرالیا با بیشترین مقدار سطح پوشش دارای عادت رشد خزنده بیشتری بود. با استفاده از تجزیه به مؤلفه های اصلی مهمترین متغیرهای مؤثر در عملکرد علوفه و بذر شناسایی شدند. سه مؤلفه اول 85% از کل واریانس متغیرها را توجیه کردند. صفات اندازه برگچه، طول دمبرگ، ارتفاع کانوپی و عملکرد علوفه مهمترین نقش را در تبیین مؤلفه اول داشتند، در حالی که در مؤلفه دوم فاصله میانگره، سطح پوشش (رشد خزنده)، تعداد استولن در واحد سطح، تعداد گل آذین در واحد سطح، تعداد گلچه در گل آذین از صفات مهم بودند. در مؤلفه سوم عملکرد بذر، تعداد بذر در گل آذین، تعداد استولن در واحد سطح، تعداد گل آذین در واحد سطح و تعداد گل آذین در استولن مهمترین نقش را در تولید بذر دارا بودند. با توجه به نتایج بدست آمده، مؤلفه اول به نام عملکرد علوفه، مؤلفه دوم سطح پوشش (عادت رشد خزنده) و مؤلفه سوم عملکرد بذر نامگذاری شد. نتایج حاصل از تجزیه کلاستر، ژنوتیپهای ارزیابی شده را در 3 گروه متفاوت قرار داد. ژنوتیپهای موجود در کلاستر 2 که دو ژنوتیپ 134 و 20258 بودند، از نظر کلیه صفات مورد مطالعه نسبت به دو گروه دیگر برتری داشتند. ژنوتیپهای کلاستر 1 از لحاظ بیشتر صفات در حد متوسطی قرار داشتند. ژنوتیپ 720 تبریز با قرار گرفتن در کلاستر شماره 3 کمترین بازده را از لحاظ عملکرد علوفه و تولید بذر داشت. در نمایش گروه بندی مربوط به تجزیه کلاستر بر روی محور مختصات مؤلفه های 1و2، تطابق خوبی بین تجزیه کلاستر و تجزیه به مؤلفه های اصلی وجود داشت.