از قصیده تا مثنوی؛ مروری بر مثنوی سرایی بهار با تاکید بر «کارنامه زندان» او

ملک الشعرای بهار، استاد قصیده فارسی است اما مثنوی های او مجال گسترده تری برای طرح موضوعات متنوع شخصی و اجتماعی و سیاسی و تاریخی و انتقادی فراهم کرده است؛ گواینکه مثنوی های بهار با 348 صفحه، حجم قابل توجهی از دفتر شعر او را شامل است ؛ بنابراین، شخصیت هنری و کارنامه شعری بهار بی ملاحظه این دسته از شعرهایش به درستی قابل ارزیابی نیست. در پژوهش حاضر ضمن پرداختن به هنر مثنوی سرایی بهار، چهارده مثنوی این شاعر به اختصار معرفی شده و مثنوی«کارنامه زندان» او نیزکه مفصل ترین زندان سروده فارسی است به روش توصیف و تحلیل ساختاری متن، بررسی و تحلیل شده است. این پژوهش نشان می دهد که بهار علاقه خودش را در نوجویی شکلی شعر، در قالب مثنوی نشان داده و با زبانی متاثر از زبان کوچه و بازار و کاربرد تعبیرات و واژگان زبان گفتار، سطح معتدلی از عناصر ادبی تشبیه و تمثیل و تلمیح را در این شعرها به کار آورده اما، توصیف و روایت و تشبیه تمثیل و انواع آن بویژه ضرب المثل و کنایه و تلمیح، مهمترین عناصر ادبی در «کارنامه زندان» اوست. کارنامه زندان، علاوه برارزش های ادبی، دربردارنده اطلاعات دست اولی در مورد برخوردهای سیاسی و بازداشت های مخالفان و منتقدان حاکمیت و وضعیت زندان های ایران و در کل، واجد ارزش های جامعه شناسی تاریخی جامعه ایرانی در یک صد ساله اخیر است.