طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی آموزش بالینی مبتنی بر پاسخ گویی اجتماعی برای دوره پزشکی عمومی: یک مطالعه ترکیبی

در پاسخ گویی اجتماعی برنامه درسی، تمامی فعالیت های آموزش پزشکی به سمت تربیت پزشکانی است که قادر به مرتفع کردن نیازهای سلامت جامعه باشند. در نظام آموزش پزشکی ایران در زمینه پاسخ گویی به نیازهای جامعه ضعف وجود دارد و ارتباط دانشجویان با جامعه به تدریج ضعیف تر شده است. هدف از این مطالعه طراحی و اعتبارسنجی الگوی مناسب برنامه درسی آموزش بالینی مبتنی بر پاسخ گویی اجتماعی برای دانشجویان دوره پزشکی عمومی بود.

پژوهش حاضر به روش ترکیبی (کیفی و کمی) از نوع اکتشافی متوالی در دانشگاه علوم پزشکی تبریز انجام پذیرفت. در بخش کیفی از روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی برای طراحی الگو و در بخش کمی از روش توصیفی- پیمایشی برای اعتبارسنجی الگوی پیشنهادی استفاده شد. برای جمع آوری داده ها در بخش کیفی از شیوه مطالعه اسناد بالادستی، متون علمی و مصاحبه نیمه ساختاریافته با متخصصان و صاحب نظران، و در بخش کمی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. برای طراحی الگو، 14 استاد و 5 پزشک عمومی به روش نمونه گیری هدفمند و متوالی انتخاب و دیدگاه های آنان تا رسیدن به مرحله اشباع اطلاعاتی مورد استفاده قرار گرفت. اعتبارسنجی الگوی طراحی شده، با نظرخواهی از 15 نفر از صاحب نظران به روش هدفمند و ملاک محور و برآورد نسبت روایی محتوا (CVR) با استفاده از فرمول لاوشه انجام شد.

در بخش کیفی، نتایج منجر به شناسایی ویژگی های الگوی مطلوب برنامه درسی آموزش بالینی دوره پزشکی عمومی براساس رویکرد پاسخ گویی اجتماعی در عناصر چهارگانه الگوی تایلر شد. براساس یافته های این بخش از پژوهش، کدهای استخراج شده در 114 زیرطبقه و 13 طبقه اصلی شامل اهداف دانش، نگرش، و مهارت؛ محتوا: علوم و مهارت های بالینی، علوم سلامت، علوم رفتاری، اجتماعی و اخلاق حرفه ای، مهارت های ارتباطی و رهبری، و سازمان دهی محتوا؛ روش های یاددهی- یادگیری: راهبردهای آموزشی، و روش های یادددهی- یادگیری؛ روش های ارزشیابی: ارزیابی در محیط واقعی، ارزیابی در محیط شبیه سازی شده، و ارزیابی کتبی قرار گرفتند. در بخش کمی، مولفه ها و عناصر الگوی طراحی شده با بررسی میزان توافق صاحب نظران، اعتبارسنجی و با نسبت روایی محتوایی 0/81= CVR مورد تایید قرار گرفت.

در الگوی پیشنهادی، شایستگی های بالینی مورد نیاز پزشکان عمومی محور اصلی طراحی، تبیین و توصیف عناصر برنامه درسی آموزش بالینی دوره پزشکی عمومی بر اساس رویکرد پاسخ گویی اجتماعی بود. همچنین این الگو به نحوی طراحی شده که بتواند پاسخ گوی نیازهای جامعه و دانشجویان پزشکی باشد. بنابراین، به مسئولین و برنامه ریزان درسی دانشکده های پزشکی پیشنهاد می گردد، در راستای توانمندسازی دانشجویان پزشکی برای پاسخ گویی به نیازهای جامعه، از الگوی پیشنهادی در طراحی برنامه درسی دوره پزشکی عمومی استفاده نمایند.