تعیین کننده های تاب آوری اقتصادی کشورهای نفتی و غیرنفتی خاورمیانه

در مطالعه حاضر به طور تجربی عوامل موثر بر شاخص میزان تاب آوری اقتصادی در کشورهای منطقه خاورمیانه طی دوره زمانی 2020-2000 ارزیابی شد. در این راستا، ابتدا شاخص تاب آوری اقتصادی بر مبنای چندین زیرشاخص محاسبه و سپس تاثیر عوامل موثر بر این شاخص برای کشورهای نفتی و غیرنفتی خاورمیانه مورد  بررسی قرار گرفت . عوامل موثر بر تاب‎آوری اقتصادی شامل متغیرهای فناوری، تولید نفت، درجه باز بودن اقتصاد، جهانی شدن سیاسی، جهانی شدن فرهنگی و مخارج دولت بود. برای دستیابی به اهداف مطالعه از رویکرد همجمعی حداقل مربعات معمولی پویا استفاده شد. نتایج تحلیل همجمعی حاکی از وجود رابطه بلندمدت بین متغیرهای تحقیق بود. براساس نتایج بدست آمده به جز متغیر مخارج دولت سایر متغیرهای ذکر شده بر تاب آوری اقتصادی کشورهای نفتی خاورمیانه در بلندمدت تاثیر مثبت داشته اند. البته، بین متغیر تولید نفت و تاب آوری اقتصادی کشورهای نفتی تاثیر معنی داری یافت نشد. ضریب متغیر جهانی شدن سیاسی بیشترین اثر مثبت را بر تاب آوری اقتصادی کشورهای نفتی دارد. متغیرهای درجه باز بودن اقتصاد و جهانی شدن فرهنگی نیز از این حیث به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند. این در حالی است که متغیر جهانی شدن فرهنگی بیشترین اثر مثبت را بر میزان تاب آوری اقتصادی کشورهای غیرنفتی در بلندمدت دارد. همچنین، تاثیر معنی داری بین متغیر مخارج دولت و تاب آوری کشورهای غیرنفتی مشاهده نشد. با توجه به نتایج، انتظار می رود در نتیجه ی جهانی شدن و افزایش ارتباطات سیاسی، تجاری و فرهنگی، جریان مبادله اطلاعات مالی، اقتصادی، اجتماعی، تجاری و تکنولوژیکی بین کشورها تقویت و با افزایش بهره وری و بهره بردن کشورها از مزایای تجارت آزاد تاب آوری اقتصادی بهبود یابد.