تحلیل تحقق اهداف ایجاد مناطق آزاد و اثرات آن بر شدت رشد شهری نمونه موردی: سه منطقه آزاد ایران

در سال های اخیر ایجاد مناطق آزاد به یکی از ابزارهای توسعه در برنامه ریزی منطقه ای تبدیل شده است. اگرچه موفقیت مناطق آزاد تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد، اما این مناطق بر سکونت گاه های درون خود نیز تاثیرگذار هستند و می توانند منجر به افزایش یا کاهش کیفیت آن ها شوند. تجربه سی ساله احداث مناطق آزاد در نقاط مختلف ایران بیانگر آن است که این مناطق بر رشد جمعیتی و کالبدی شهرهای درون خود اثر گذار بوده اند. از منظر دستیابی به اهداف ایجاد، مناطق آزاد ایران علیرغم تاثیر بر نواحی درونی به اهداف اولیه خود دست نیافته اند. از اینرو هدف این تحقیق، تحلیل تحقق اهداف احداث مناطق آزاد تجاری و همچنین تاثیر این اهداف بر شدت رشد شهری در سه منطقه آزاد اروند، قشم و ماکو بوده است که برای تحلیل نیز از روش های آماری- پارامتری استفاده گردیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که ایجاد مناطق آزاد تا حدی منجر به افزایش صادرات و سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال شده اند، اما این میزان به حدی نیست که بتواند مطابق با اهداف تاسیس در شکوفایی اقتصاد ملی موثر باشد. همچنین در شهرهای واقع در این مناطق، با افزایش حجم سرمایه گذاری، ، توزیع متناسب تر اشتغال و افزایش بودجه های عمرانی شهری، شدت رشد شهری نیز افزایش یافته است و به بهبود کیفیت زندگی و ایجاد اشتغال در شهرهای درون خود منجر شده اند اما فاصله زیادی با ایجاد محیط شهری مناسب برای جلب سرمایه گذاری بیشتر و رقابت پذیری در عرصه جهانی دارند.