گونه شناسی انواع آرایه های بازشوها در شهر تاریخی ماسوله (مطالعه موردی: محله مسجدبر)‏

تزئینات یکی از مهم ترین مولفه های معماری ایرانی است و علاوه بر عملکرد زیبایی، دارای جنبه های دیگری نیز هست. شهر تاریخی ماسوله با قدمتی بالغ بر ده قرن، گنجینه ای از هنرهای اصیل ایرانی است که در سال 1354 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید و اکنون در مراحل ثبت جهانی سازمان یونسکو قرار گرفته است. این پژوهش با هدف گونه شناسی انواع آرایه های موجود در بازشوهای محله مسجد بر شهر تاریخی ماسوله انجام شده و در صدد پاسخگویی به این پرسش هاست: بازشوهای محله مسجدبر ماسوله در چند سطح دسته بندی می گردند؟ چه مفاهیمی در شکل گیری آرایه های بازشوهای محله مسجدبر ماسوله موثر بوده اند؟ این پژوهش، به روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی و با بهره گیری از متون و اسناد کتابخانه ای و هم چنین جمع آوری اطلاعات در بستر مطالعات میدانی به انجام رسیده است. هم چنین جهت تحلیل عملکرد نقوش هندسی در دریافت نور طبیعی بازشوها از نرم افزار VELUX Daylight Visualizer 3 استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان دهنده آن است که بازشوهای محله مسجدبر در پنج سطح شامل پنجره های تلفیقی، فاقد سربریه، سربریه های فاقد کتیبه، سربریه های کتیبه دار و ارسی ها دسته بندی می شوند. درمجموع 19 الگوی هندسی متفاوت در ساختار بازشوهای محله مسجدبر به کارگرفته شده اند. نقوش گل و گیاه، نمادهای مذهبی و فرهنگی، اشکال و نمادهای بومی استان گیلان و تلفیق اعداد و اشکال هندسی پایه، از مهم ترین مفاهیم تاثیرگذار بر شکل گیری آرایه های بازشوهای محله مسجدبر هستند. نتایج تحلیل دریافت نور طبیعی، نشان دهنده آن است که بازشوهای تلفیقی، فاقد سربریه و ارسی ها دارای عملکردی مطلوب در دریافت نور هستند و بازشوهای سربریه های کتیبه ای (تکی) و سربریه های فاقد طرح حاشیه (تکی)، دارای عملکردی ضعیف در جذب نور طبیعی در محله مسجدبر هستند.