بررسی سناریوهای مختلف تخصیص منابع آب سد جیرفت با استفاده از مدل WEAP

هدف از این مطالعه ارزیابی کمی سناریوهای تخصیص آب در منطقه جیرفت واقع در استان کرمان توسط مدل WEAP است. حجم کل مخزن سد جیرفت 412 میلیون مترمکعب و حجم مفید مخزن 370 میلیون متر مکعب است که 250 میلیون متر مکعب از این حجم از طریق تونلی به طول 6 کیلومتر با 120 متر ارتفاع آبریز برای تولید 60 مگاوات برق و همچنین تامین آب مورد نیاز 11 هزار هکتار از اراضی دشت جیرفت مورد استفاده قرار می گیرد؛ لذا برنامه ریزی و مدیریت این منبع در ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا دارای اهمیت فراوانی است. در این تحقیق با استفاده از مدل WEAP و با توجه به وضع موجود، بهینه سازی تخصیص آب به بخش کشاورزی و شرب با تعریف سناریوهای مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

در این پژوهش با استفاده از مدل WEAP ادامه وضع موجود (سناریوی مرجع) و اثر اجرای سناریوهای تعریف شده s1 (افزایش آبیاری قطره ای با راندمان 85% و آبیاری بارانی با راندمان 65%)، s2 (افزایش سطح زیر کشت)، s3 (تغییر الگوی کشت)، s4 (مدیریت تقاضا به میزان 20%)، s5 (کاهش دبی ورودی به مخزن سد در افق طرح به میزان 40%) و سناریوهای ترکیبی از این سناریوها برای تخصیص بهینه آب سد جیرفت بررسی شد.

نتایج حاصل از سناریوهای مختلف نشان داد که در سناریوی مرجع، میزان کل تقاضای کشاورزی 8/1559 میلیون مترمکعب استاست که 7/19 میلیون مترمکعب آن تامین نمی شود. براساس سناریو s1، میزان کل تقاضای کشاورزی 8/801 میلیون مترمکعب است که کل آن تامین می شود و مقدار ذخیره آب سد در این سناریو 66730 میلیون متر مکعب خواهد بود. همچنین نتایج نشان داد که مقدار تقاضا و عدم تامین نیاز آب در سناریوی ترکیبی S145 در مقایسه با سناریوی ترکیبی S14 تغییر نمی کند، ولی ذخیره آب در مخزن سد به میزان 66037 میلیون مترمکعب کاهش می یابد.

نتایج این مطالعه نشان داد که مدل WEAP موثرترین راهکارها را برای تامین نیازهای مختلف دشت جیرفت و کاهش اثرات نامطلوب خشکسالی ارائه می دهد. با تغییر الگوی کشت فعلی میزان ذخیره مخزن افزایش و عدم تامین نیاز آب هم کاهش می یابد. نتایج حاصل از اعمال سناریوهای مختلف نشان داد که بیشتر از خشکسالی، مدیریت نادرست منابع آب باعث کاهش ذخیره آب مخزن و کمبود آب در بخش کشاورزی شده است.