تحلیل چگونگی بازتاب بیگانه هراسی و هویت جویی در قالب بازگشت به خویشتن در رمان رئالیستی سووشون

روشنفکران ایرانی تحت تاثیر موج همگانی پسااستعمارگرایی پس از جنگ جهانی دوم در جهان و هم چنین سابقه ی تاریخی ایرانیان در بیگانه هراسی و استقلال خواهی، در کنار غلبه ی گفتمان چپ در ایران، موفق شدند در دهه ی چهل و پنجاه قرن گذشته ی شمسی، گفتمانی را با عنوان بازگشت به خویشتن در فضای فرهنگی و سیاسی ایران سامان دهی کنند. این گفتمان را می توان گفتمان غالب در آن دو دهه دانست که بر همه ی حوزه های اندیشگی در ایران تاثیر گذاشت. ادبیات داستانی ایران نیز حوزه ای بود که از این تاثیر برکنار نماند. رمان رئالیستی سووشون از سیمین دانشور از جمله تولیدات فرهنگی ای است که این اندیشه را بازتاب داده است. دانشور با تصویر کردن چیرگی انگلیسی ها بر شئونات گوناگون زندگی مردم شیراز در زمان اشغال جنوب ایران به دست نیروهای انگلیسی، نشان می دهد که چگونه هویت ملی جامعه با خطر مواجه شده است. از این روی، نویسنده با سود جستن از مولفه های هویتی، در صدد است تا خوانندگان خود را به بازگشت به خویشتن تشویق کند. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی در صدد است تا با تحلیل متن، نشانه های برجسته ی بیگانه هراسی و بازگشت به خویشتن را در رمان رئالیستی سووشون نشان دهد. نتیجه ی بررسی ما در این جستار حاکی است دانشور در رمان سووشون، با برجسته کردن عاملیت بیگانگان در امور سیاسی و فرهنگی، خطر دخالت غربی ها وچیرگی فرهنگی شان را گوشزد می کند و در کنار آن، با سود جستن از مولفه های هویت ایرانی، داعی بازگشت به خویشتن می شود.