مطلوبیت رویشگاه درمنه بابونه ای (Artemisia chamaemelifoila Vill.) در استان اردبیل

مدل های پیش بینی پراکنش جغرافیایی گونه های گیاهی از نوع مدل های استاتیک و احتمالی هستند و روابط ریاضی حاکم بر توزیع جغرافیایی گونه را با محیط فعلی آن ها و عوامل مهم محیطی موثر بر پراکنش گونه ها را مشخص می کنند. هدف تحقیق حاضر تهیه نقشه پیش بینی رویشگاه گونه درمنه بابونه ای Artemisia chamaemelifolia از جمله گونه های مرتعی و دارویی مهم در سطح مراتع استان اردبیل است. در سطح مراتع استان اردبیل 449 سایت نمونه برداری از مناطق حضور و عدم حضور گونه مورد مطالعه طی سال های 1397 تا 1400 مورد توجه قرار گرفت. دو دسته عوامل محیطی شامل متغیرهای زیست اقلیمی (19 مورد) و توپوگرافیکی شامل شاخص های اولیه (3 مورد) و شاخص های ثانویه (6 مورد) در ارتباط با حضور گونه مورد بررسی قرار گرفتند. نقشه های تمامی عوامل محیطی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی با 70 درصد داده ها تهیه و همپوشان شدند. پیش بینی حضور گونه با چهار روش مختلف مدلسازی شامل مدل خطی تعمیم یافته(GLM)، مدل جمعی تعمیم یافته(GAM)، مدل جنگل تصادفی (RF) و مدل رگرسیون تقویت شده تعمیم یافته(GBM)در محیط نرم افزار R انجام شد. آنالیز اهمیت متغیرهای محیطی برای مدل ها در بسته Biomode2 انجام شد. برای ارزیابی مدل ها از 30 درصد داده های گونه و سه آماره سطح زیر منحنی (AUC)، کاپا (Kappa) و آماره مهارت واقعی (TSS)استفاده شد. نتایج مدلسازی ها نشان داد که متغیر ارتفاع از سطح دریا در هر چهار روش مورد مطالعه، موثرترین متغیر در انتشار گونه A. chamaemelifolia بود. در روش GAM، متغیرهای بارندگی خشک ترین ماه، بارندگی گرم ترین فصل و درصد شیب نیز به عنوان عامل موثر بر حضور گونه درمنه بابونه ای به دست آمد. مدل RF علاوه بر ارتفاع از سطح دریا  و بارندگی گرم ترین فصل، میانگین دامنه دمای روزانه را نیز به عوامل موثر بر حضور گونه افزود. مقایسه عملکرد مدل ها نشان داد که مدل GAM باAUC  993/0، شاخص کاپای 969/0 وTSS  985/0 بهترین مدل در بین مدل های مورد مطالعه است و توانسته رویشگاه گونه را در سطح عالی پیش بینی نماید. پس از آن، مدل RF با شاخص زیر منحنی 996/0، کاپای 936/0 و TSS برابر 941/0 با اختلافی اندک، مدل دوم مورد تایید در این ارتباط است. نتایج این بررسی نشان داد که گونه درمنه بابونه ای، دارای آشیان بوم شناختی به نسبت محدودی است و تمایل به رویش در شرایط رویشگاهی خاص خودش را دارد. بنابراین، نقشه های پیش بینی تهیه شده می تواند مناطق جغرافیایی  که گونه در آن حضور دارد را برای طراحی و اعلام مناطق حفاظتی گونه معرفی نموده و برای پیشنهاد گونه در اصلاح و احیاء مناطق با شرایط اکولوژیک مشابه مناطق حضور گونه، مورد استفاده قرار گیرد. انتظار می رود مدل پیش بینی در مطالعه کنونی، به منظور استراتژی های حفاظتی در آینده موثر باشد.