پاسخ جوانه زنی و رویش گیاهچه علف هرز نیلوفر سفید (Ipomoea lacunose L.) به برخی عوامل محیطی

نیلوفر سفید (Ipomoea lacunose L.) یکی از علف های هرزی است که به تازگی در مزارع استان گلستان گسترش یافته و به یک چالش جدی برای کشاورزان تبدیل شده است. در این مطالعه، اثر شرایط محیطی مختلف از جمله دمای ثابت، دمای متناوب، تنش آبی، شوری، دمای بالا و عمق دفن بذر بر جوانه زنی و رویش سه جمعیت این گیاه که در سال های 1397، 1398 و 1399 جمع آوری شده بودند، انجام شد (در زمان انجام آزمایش، این بذرها به ترتیب 15، سه و صفر ماه پس رس شده بودند). همه آزمایش ها در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که واکنش جوانه زنی به عوامل محیطی مورد بررسی در جمعیت های مختلف بذر متفاوت بود. درصد جوانه زنی از دمای 10 درجه سانتی گراد آغاز و با افزایش دما بر مقدار آن افزوده شد. اگرچه درصد جوانه زنی در دمای 40 درجه سانتی گراد قابل توجه بود، اما در دمای 45 درجه سانتی گراد به طور کامل متوقف شد. دمای متناوب در مقایسه با دمای ثابت، در محدوده دماهای پایین، جوانه زنی این گیاه را افزایش داد؛ اما در محدوده دمای بالا تفاوتی با دمای ثابت نداشت. پتانسیل آب مورد نیاز برای کاهش 50 درصد جوانه زنی در جمعیتهای 1397، 1398 و 1399 به ترتیب 83/0-، 82/0- و 43/0- مگاپاسکال بود. تحمل این گونه به تنش شوری بسیار بیشتر از تنش آبی بود؛ به طوری که افزایش شوری تا پتانسیل1/1- تا 4/1- مگاپاسکال باعث کاهش 50 درصدی حداکثر جوانه زنی آن شد. افزایش دمای بالا تا 80 و 100 درجه سانتی گراد موجب تحریک جوانه زنی شد؛ اما هیچ بذری در دمای 120 درجه سانتی گراد زنده نماند. در بذرهای 1397 و 1399 با افزایش عمق دفن، درصد رویش بذرها افزایش یافت؛ به نحوی که در عمق سه سانتیمتر به حداکثر مقدار خود رسید. از این پس با افزایش عمق دفن، درصد رویش گیاهچه کاهش و در عمق نه سانتی متر متوقف شد. رویش گیاهچه جمعیت 1398 نیز با همین روند (اما به تعداد کمتری) اتفاق افتاد، ولی در عمق پنج سانتی متر هیچ گیاهچه ای سبز نشد. به طور کلی، نتایج بررسی حاضر نشان داد که نیلوفر سفید به سطوح مختلف دمای ثابت و متناوب، پتانسیل آب، شوری، دمای بالا و عمق کاشت واکنش متفاوتی نشان می دهد. اطلاع از پاسخ جوانه زنی این گونه در برابر عوامل مذکور می تواند در پیش بینی جوانه زنی نیلوفر سفید در راستای طراحی راهکارهای مدیریتی مناسب استفاده شود.