برآورد عملکرد پتانسیل و شکاف آن برای محصول گندم در دشت قزوین

گندم به عنوان مهم‏ترین محصول در سبد غذایی هر ایرانی، با تامین بیش از چهل درصد انرژی روزانه مصرفی، یک محصول راهبردی است و در ترکیب کشت محصولات زراعی، بیش از سایر محصولات اهمیت دارد. با توجه به جایگاه این محصول در امنیت غذایی، مطالعه و بررسی اثرات عوامل مختلف بر میزان شکاف عملکرد این محصول و همچنین، برآورد تولید پتانسیل و شکاف عملکرد می تواند به توان برنامه ریزی مدیران و متولیان بخش کشاورزی بسیار کمک کند. در تحقیق حاضر، به‏ منظور برآورد میزان تولید پتانسیل گندم در دشت قزوین از مدل مطالعات مواد غذایی جهانی (WOFOST)، آمار هواشناسی و اطلاعات ثبتی مزرعه استفاده و نقشه ‏های مربوط به عملکرد واقعی و شکاف عملکرد با استفاده از نرم ‏افزار ARCGIS تولید شد. واسنجی مدل با داده‏ های شش سال صورت گرفت و پس از آن، مدل با داده ‏های چهار سال صحت‏ سنجی شد. برای ارزیابی مقادیر شبیه ‏سازی و اندازه ‏گیری‏ شده، از شاخص ‏های آماری جذر میانگین مربعات خطا بر حسب درصد ، جذر میانگین مربعات خطا بر حسب کیلوگرم در هکتار ، ضریب کارآیی ، شاخص سازگاری ، حداکثر خطا ، و آزمون ‏های T، T-paired و F استفاده شد، که نشان‏ دهنده مطابقت نتایج شبیه‏ سازی‏ شده و مشاهدات مزرعه بود. متوسط عملکرد پتانسیل گندم آبی در منطقه مورد مطالعه (در سال‏ های 1392 تا 1401) حدود 6/8 تن در هکتار و شکاف عملکرد موجود در محاسبات 51 درصد محاسبه شد. در مجموع، مدل پژوهش حاضر دارای دقت و کارآیی مناسب برای برآورد عملکرد پتانسیل گندم آبی در منطقه مورد مطالعه ارزیابی شد؛ بدین ترتیب، در بین عوامل شناخته ‏شده اثرگذار بر میزان عملکرد، دو مولفه بارش سالانه و کیفیت خاک بررسی شدند که بر اساس نتایج آن، مولفه ‏های یادشده دارای ارتباط معنی‏ دار با پتانسیل عملکرد و شکاف تولید بودند. از این ‏رو، در برنامه های اصلاحی آینده برای این محصول مهم و حیاتی، تمرکز بر معرفی ارقام با کارآیی بالاتر مصرف آب و ضریب کودپذیری بالاتر می @تواند راهگشای تامین امنیت غذایی پایدار در کشور باشد.