پیامدهای جنگ اوکراین (2022) بر موقعیت ژئواکونومیک میان منطقه ای جمهوری اسلامی ایران: مطالعه موردی انرژی و ترانزیت

جنگ اوکراین برون دادها و تبعات قابل توجهی را بر نظام بین الملل اعمال کرده است. ماهیت شدیدا اقتصادی جهان معاصر، تمرکز این پیامدها بر حوزه اقتصاد را بیشتر کرده است. با این حال در بررسی های تحلیلی، عموما مناطق پیرامونی روسیه و به طور ویژه اروپا محور و مبنای تحلیل این برون دادها بوده اند. چگونگی اثرگذاری این جنگ بر حوزه های دیگر کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از این منظر و با توجه به موقعیت ژئواکونومیکی منحصر به فرد جمهوری اسلامی ایران در میان چند منطقه مهم شامل آسیای مرکزی، روسیه، جنوب آسیا، قفقاز جنوبی، عراق، شامات و حوزه خلیج فارس، در مقاله حاضر تلاش می شود تا چگونگی، سطح، جهت و عمق این اثرگذاری مورد بررسی قرار بگیرد. در این چهارچوب سوال مقاله حاضر بر این امر استوار است که در حوزه انرژی و ترانزیت، جنگ اوکراین چه تاثیری بر موقعیت ژئواکونومیک میان منطقه ای جمهوری اسلامی ایران خواهد گذاشت؟ در پاسخ فرضیه پژوهش حاضر بر این امر استوار است که جنگ اوکراین می تواند در زمینه کریدورهای ترانزیتی، قابلیت های آلترناتیو برای صادرات نفت و ظرفیت های بالقوه گازی در شرایط جدید منجر به تقویت موقعیت ژئواکونومیک ایران شود. با این حال تحریم های آمریکا و عدم اولویت انرژی در روابط ایران و اروپا عوامل محدودکننده این اثرگذاری خواهند بود. مقاله حاضر با اتکا به روش تلفیقی کمی-کیفی مبتنی بر تحلیل محتوا و مفهوم سازی تئوریک ژئواکونومی و شبکه های میان منطقه ای و رویکرد توصیفی- تحلیلی در صدد پاسخ به سوال اصلی و تایید فرضیه است. در یافته های پژوهش با توجه به موقعیت ژئواکونومیکی منحصر به فرد جمهوری اسلامی ایران، پیامدهای تهاجم نظامی روسیه به اوکراین و تاثیرگذاری آن بر حوزه انرژی نه تنها با افزایش اولویت مسیرهای ترانزیتی قابل ارائه از سوی ایران مواجه هستیم؛ بلکه جنگ اوکراین همچنین پتانسیل تکمیل کریدور اقتصادی چین- آسیای مرکزی- غرب آسیا را با محوریت ایران افزایش داده و این موضوع می تواند فرایندهای مرتبط با توسعه زیرساخت ها و جذب سرمایه گذاری را تسریع نماید.