زمین شیمی و جایگاه زمین ساختی سنگ های آتشفشانی مجموعه آتشفشانی- درونی ماهیرود، جنوب خاوری سربیشه (خاور ایران)

سنگ های آتشفشانی ماهیرود بخشی از مجموعه آتشفشانی-درونی ماهیرود در جنوب خاوری سربیشه در استان خراسان جنوبی به شمار می روند. این سنگ ها به سن کرتاسه پسین در زمین درز سیستان جای می‏ گیرند. ترکیب بیشتر آنها، بازالت‏ های ساب آلکالن (توله ایتی)، آندزیت-بازالت با دایک های داسیت- ریوداسیت است. کانی‏ های اصلی سازنده بازالت‏ های ساب آلکالن (توله ایتی) و آندزیت -بازالت ها عبارتند از: پلاژیوکلاز، پیروکسن و آمفیبول و کانی‏ های پلاژیوکلاز و کوارتز کانی های اصلی سازنده دایک های داسیت- ریوداسیت هستند. بر پایه مجموعه نمودارهای تمایز جایگاه زمین ساختی، سنگ های آتشفشانی ماهیرود به ماگماتیسم جزیره های کمانی (پهنه های فرورانشی) مربوط هستند. سنگ های آتشفشانی یادشده نسبت به ترکیب N-MORB از LILE غنی شدگی و از HFSE تهی شدگی نشان می‏ دهند. غنی شدگی از LILE از ویژگی های جزیره های کمانی است که در پی دگرسانی صفحه فرورونده و آزادشدن آب روی می دهد. ناهنجاری منفی عنصر Ce در این سنگ های آتشفشانی نیز با ویژگی‏ های جزیره های کمانی همخوانی دارد که این ناهنجاری پیامد پیدایش سیالات ناشی از ذوب و آبزدایی رسوبات پلاژیک صفحه اقیانوسی فرورونده است. پیدایش این بازالت های نوع MORB در پهنه های فرورانش نشان دهنده ذوب در پی برداشته شدن فشار و بالا آمدن گوشته است و می‏ تواند با شکستگی پوسته کمانی نازک شده مرتبط باشد. مقدارهای N(Tb/Yb) کمتر از 8/1 این نمونه‏ ها نشان دهنده ژرفای ذوب ماگما در نزدیک به 80 کیلومتری و کمتر از آن از یک منبع اسپینل پریدوتیتی است. بنابراین سنگ های آتشفشانی ماهیرود از ذوب اسپینل لرزولیت و عمق کمتر از میدان پایداری گارنت در جزیره های کمانی پدید آمده‏ اند.