منابع تاریخی مسیحیان سریانی از صدر اسلام تا پایان دوره اموی

با آغاز فتوحات اسلامی سریانی زبانان عراق، شامات و غرب ایران به بازتاب این درگیری ها و سپس توصیفاتی از اسلام و مسلمانان در نگاشته های خویش پرداختند که هر روز بیشتر مورد توجه و استفاده پژوهشگران تاریخ صدر اسلام قرار می گیرند. با توجه به اهمیت تبیین بافتار تاریخی پیدایش این متون، نقاط قوت و ضعف، و سیر تطور این متون در بهره گیری از آن ها، نوشتار پیش رو به روش توصیفی-تحلیلی به این مهم پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می دهد این نگاشته ها در مقایسه با منابع تاریخی اسلامی و نیز سایر منابع غیراسلامی از مزیت هایی چون نزدیکی زمانی نویسندگان به رخدادهای گزارش شده، نگاه بیرونی به اسلام و مسلمانان، زندگی در جامعه اسلامی و داشتن اطلاعات دست اول، برخورداری از اطلاعات بیشتر در مقایسه با سایر منابع غیراسلامی، برخوردارند. اما نقاط ضعف آن ها را در در دسترس نبودن همه این متون، داشتن ماهیت دینی و جدلی، جانبداری های فرقه-ای و تصویر نادرست و اغراق آمیز از اسلام و مسلمانان جستجو کرد. پیدایش و تطور این متون تا پایان دوره اموی را می توان در چهار مرحله زیر مورد بررسی قرار داد: یکم: اشاره پراکنده به فتوحات؛ دوم: نخستین اشارات به اسلام و نخستین تلاش ها برای تبیین فلسفه فتوحات؛ سوم: واکنش به سیاست های اسلامی-عربی سازی عبدالملک بن مروان؛ چهارم: واکنش به تثبیت حکومت و دین در دوره عبدالملک و پس از آن. از مرحله چهارم روابط اجتماعی، سیاسی و الاهیاتی گسترده تری میان مسلمانان با مسیحیان سریانی صورت می گیرد و در نتیجه جزئیات بیشتری از اسلام و جامعه اسلامی در این متون پدیدار است.