بررسی اثرات کودهای شیمیایی و زیستی بر مقادیر مواد موثره اسانس گیاه مریم گلی (Salvia officinalis L.)

استفاده از گیاهان دارویی و فرآورده های آن ها در کشورهای مختلف توسعه فراوانی یافته اند. مریم گلی با نام علمیSalvia officinalis  از گیاهان دارویی باارزش تیره نعنائیان است. برگ های مریم گلی حاوی انواع مختلفی از فلاونوئیدها و ترکیبات فنولیک می باشند و دارای خواص دارویی مهمی همچون فعالیت آنتی اکسیدانی و ضد التهابی بوده و علاوه براین، از برگ ها و سرشاخه های گلدار مریم گلی در فراوری مواد غذایی و عطرسازی نیز استفاده می شود. برخی از ترکیبات موجود در اسانس مریم گلی نظیر 8,1-سینئول، بورنئول، کامفور و توجن دارای خصوصیاتی چون ضدمیکروبی، آنتی اکسیدانی، بهبود حافظه، آلزایمر و ضد سرطان می باشد.کاربرد کودهای زیستی نه تنها نقش مهم و اساسی در افزایش عملکرد گیاهان دارویی دارند، بلکه بر کیفیت مواد موثره نیز موثر هستند. یکی از راهکارها در سیستم های کشاورزی پایدار جهت افزایش حاصلخیزی خاک، استفاده حداقلی از نهاده های درون مزرعه ای، از جمله کودهای زیستی وکاربرد تلفیقی آن با کودهای آلی وشیمیایی می باشد. همچنین از عوامل ضروری موفقیت در کشت، مدیریت کود می باشد. به منظور ارزیابی اثرات کاربرد مصرف کودهای شیمیایی و زیستی بر تغییرات درصد و ترکیبات اسانس گیاه مریم گلی آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1401-1400درمزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور اجراشد. تیمارهای آزمایش شامل فاکتور اول، شاهد (عدم مصرف کود)، کودهای شیمایی شامل کود فسفات (P) 150کیلوگرم در هکتار از منبع سوپر فسفات تریپل و  کود ازته (N) 300 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره) فاکتور دوم شامل عدم تلقیح و تلقیح با قارچ های مایکوریزا، گونه های Funneliformis mosseae و Rhizophagus irregularis و باکتری های حل کننده فسفات Pseudomonas fluorescens strain 187  بودند. نتایج نشان داد که استفاده از کودهای شیمیایی بر عملکرد و درصد ترکیبات اسانس آلفا-پنین، کامفن،8,1-سینئول، آلفا-توجون و بتا-توجون، مجموع مونوترپن های هیدروکربنی، مجموع منوترپن های اکسیژن دار و مجموع سزکوئی ترپن های اکسیژن دار، عملکرد ترکیب هایی نظیر آلفا-پینن، 8,1-سیئنول، آلفا توجون، بتا توجون و عملکرد کامفر معنی دار بود. همچنین بیشترین درصد ترکیب آلفا-توجون (25/0 %) در تیمار کاربرد هر دو کودهای شیمیایی (اوره و فسفاته) بدست آمد. بیشترین درصد لینالول و عملکرد کامفن نیز در تیمار کاربرد کودهای زیستی حاصل شد. بیشترین عملکرد اسانس با میانگین 57/97، 07/97 و 27/89 کیلوگرم در هکتار به ترتیب متعلق به تیمارهای  N300P0* Funneliformis mosseae + Rhizophagus irregularis + Pseudomonas fluorescens strain 187، Pseudomonas fluorescens strain 187 *N0P150، Funneliformis mosseae + Rhizophagus irregularis + Pseudomonas fluorescens strain 187* N0P150  بود. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که مریم گلی به دلیل تولید اندام هوایی فراوان، نیازمند کوددهی مناسب برای دستیابی به عملکرد بالا است. با این حال، درصد اسانس این گیاه تحت تاثیر عوامل محیطی مانند کوددهی قرار نگرفت و به نظر می رسد بیشتر تحت کنترل عوامل ژنتیکی باشد. این یافته می تواند در آینده به انتخاب و معرفی ارقام با درصد بالای اسانس کمک شایانی کند. همچنین، با ترکیب کودهای شیمیایی و زیستی می توان به طور موثری بر درصد و مقدار ترکیبات اصلی اسانس مریم گلی تاثیر گذاشته و به تولید گیاهانی با کیفیت بالاتر و درصد بالای ترکیبات خاص دست یافت.