تحلیل نحوه بازنمایی معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی در فیلم های سینمای ایران با رویکرد نظریات استوارت هال

اهداف و پیشینه: 

در زمینه رابطه سینما و معماری پژوهش های بسیاری انجام گرفته و هدف در غالب آنها کوشش در فهم دلایل و چگونگی نمایش تاریخ و سبک بناهای معماری یا فضاهای شهری در فیلم بوده است. اما در این پژوهش، هدف اصلی مشخص کردن میزان اثری است که فضاها و بناهای معماری و شهری بر قصه و فضاسازی فیلم می گذارند.

در ایران به گونه ای از معماری و شهرسازی چند دهه گذشته، ایرانی  اسلامی اطلاق می شود که غالبا برگرفته از عناصر بومی و نشانه های سنتی و از لحاظ کالبدی و کارکردی مطابق با تفکر اسلامی و بومی باشد. از طرفی، یکی از مهم ترین عناصر دخیل در شکل و فرم فیلم، صحنه یا لوکیشن است که بنابر اقتضای ژانر و داستان فیلم، انتخاب و طراحی می شود. لوکیشن فیلم و صحنه هایی که سکانس ها در آنها پردازش می شوند، به فضاسازی و حال وهوای فیلم کمک می کنند و در القای حس صحیح از داستان به بیننده نقش مهمی دارند. بر این اساس در این مقاله، نحوه بازنمایی سبک اسلامی  ایرانی معماری و شهرسازی در فیلم های ایرانی پس از انقلاب که از لوکیشن و صحنه برای ایجاد معنا و مفهوم مرتبط با داستان خود بهره برده اند، با استفاده از روش تحلیل محتوای مقوله ای، تحلیل شده است. ازاین رو در شش دسته از انواع بازنمایی به این موضوع پرداخته شده است. مقولات لازم برای تشریح نحوه بازنمایی فضای شهری در فیلم ها، با توجه به نظریات استوارت هال، استخراج گردیده و با نظر کارشناسان هردو زمینه سینما و شهرسازی، کمی سازی و امتیازدهی شده اند؛ به این معنا که به تحلیل این موضوع پرداخته شده که در کدام یک از فیلم های نمونه موردی، بیشترین قرابت و ارتباط بین فضای معماری و شهرسازی در صحنه پردازی و داستان فیلم وجود دارد. روش تحقیق در این مقاله از لحاظ هدف، بنیادی و تبدیل داده های کیفی به کمی است.

نتایج و جمع بندی: 

طبق نتایج به دست آمده، لوکیشن یا صحنه یکی از مهم ترین ابزارهایی است که به فیلمساز در ایجاد حال وهوای مد نظر و تاثیر بر بیننده کمک می کند. ازهمین رو، زمانی که نمایش فضای شهرسازی و معماری لوکیشن فیلم بر اساس منطق داستانی آن باشد و با تفکر و روش صحیح استفاده شود، به ایجاد حس نهفته در داستان در بیننده و فضاسازی بهتر کمک خواهد کرد. با توجه به نتایج پژوهش و تحلیل فیلم های نمونه موردی پژوهش، فیلم های «هامون»، «پری» و «نار و نی»، که هر 6 جنبه بازنمایی فضای شهری در آنها لحاظ شده اند، با امتیاز بالاتر، از نظر کیفیات مد نظر پژوهش، رتبه بالاتری را کسب کرده اند.