بررسی ویژگی های «سلوک عرفانی» در المواقف و المخاطبات ابوعبدالله نفری

ابوعبدالله نفری یکی از عارفان گمنام قرن چهارم هجری است. مهم ترین اثر او، دو کتاب المواقف و المخاطبات است که محتوای آن را، گزارش های مستقیم تجارب عرفانی این عارف تشکیل می دهد. تعابیر موجود در این دو کتاب، به نسبت غیرمشوب به اصطلاحات علوم مرسوم زمانه است. این اثر، فاقد هرگونه ساختار متداول و اساسا غیرتعلیمی است. در واقع بنای این گزارش ها بر نقل قول مستقیم از خداوند است. از سوی دیگر، پر واضح است که «سلوک عرفانی»، بخش جدایی ناپذیر از عرفان است. هدف این پژوهش این است که با بررسی محتوای این دو کتاب به روش توصیفی تحلیلی، به استخراج ویژگی های «سلوک عرفانی» در اندیشه نفری بپردازد. بنا بر این پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که سلوک عرفانی از نظر نفری چه ویژگی هایی دارد؟ با جمع آوری، دسته بندی و تحلیل عبارات مرتبط، این نتایج به دست آمد که مطالب او در باب سلوک عرفانی را می توان در سه بخش تحلیل کرد. نخست «ملاحظات مشترک» شامل: «سلسله مراتبی دیدن سلوک»، «توجه داشتن به اختیار و ظرفیت سالک»، «اصل وجود برخی توصیه های خاص طریقتی» و همچنین توجه به مسئله «زمان انجام مناسک سلوکی» و بخش دوم «نقش و اشتیاق خداوند در شروع سلوک از سوی بنده» و سومین و مهم ترین بخش؛ یعنی تمرکز بر «کنار گذاشتن ماسوی» جانمایی کرد. همچنین نگارندگان، «گذشتن از ماسوی» را طی دو عنوان «اسقاط اضافات آفاقی» و «اسقاط اضافات انفسی» دسته بندی کرده اند.