استفاده از شاخص‎های فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی و تجزیه رگرسیون گام به گام در ارزیابی اکوتیپ‎های مختلف ختمی خبازی ایران

ختمی خبازی از تیره ختمی و از مهم‎ ترین گیاهان دارویی است که به‎‎ صورت وحشی وجود داشته و در طب سنتی در درمان بسیاری از بیماری‎ها به کاربرده شده است. این بررسی با هدف مطالعه شاخص‎های فیزیولوژیک و مورفولوژیکی در ارزیابی 9 اکوتیپ مختلف ختمی خبازی ایران در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار به صورت گلدانی اجرا شد. بیشترین قطر ساقه (9/58 میلی‎متر)، طول ریشه (61/22 سانتی‎متر)، وزن تر ریشه (18/86 گرم)، وزن خشک ریشه (4/84 گرم) و محتوای پرولین (0/614) متعلق به اکوتیپ مشهد بود. تعداد برگ، همبستگی منفی و معنی داری با وزن تر گیاه داشته، درحالی که با ارتفاع گیاه و وزن خشک اندام هوایی دارای همبستگی مثبت و معنی داری داشته است. بیشترین همبستگی در صفات مورفولوژیک بین وزن تر با وزن خشک ریشه (0/01> P) و در صفات فیزیولوژیک بین کارتنوئید و کلروفیل (0/05> P) بود. بیشترین تعداد گل و بیشترین تعداد بذر در بوته نیز در اکوتیپ های بندرعباس و تربت حیدریه بود. بر اساس رگرسیون گام به گام در مدل‎های ارائه شده، وزن تر ریشه و وزن خشک گیاه بیشترین تاثیر مثبت را بر طول ریشه داشته اما قطر ساقه و وزن تر گیاه بیشترین تاثیر منفی بر طول ریشه را داشته‎اند. کلروفیل b بیشترین تاثیر منفی و مستقیم بر عملکرد پرولین را داشته اما کلروفیل a، کارتنوئید، کربوهیدرات و پروتئین کل به ترتیب بیشترین تاثیر مثبت بر عملکرد پرولین را داشته اند. بر اساس نتایج تحقیق حاضر، اکوتیپ مشهد از لحاظ اکثر صفات مورفوفیزیولوژیک نسبت به سایر اکوتیپ‎ها در سطح بالاتری بود و در نتیجه جهت توسعه و اصلاح ختمی خبازی، اکوتیپ مشهد به عنوان یکی از والدین اصلی اصلاحی پیشنهاد می گردد.