تحلیل مقایسه ای جوانه زنی بذر در آویشن دنایی (Thymus daenensis) و آویشن باغی (Thymus vulgaris) نسبت به تنش پتانسیل آبی با استفاده از مدل سازی زمان رطوبتی

جوانه زنی بذر و استقرار گیاهچه از حساس ترین مراحل در چرخه زندگی گیاه هستند. از بین عوامل محیطی، پتانسیل آبی یک عامل مهم تاثیرگذار در جوانه زنی بذر گیاهان مختلف است. این پژوهش به منظور ارزیابی اثرات پتانسیل آب بر شاخص های جوانه زنی و کمی سازی اثر پتانسیل آب بر پاسخ های جوانه زنی بذرهای گیاه دارویی آویشن انجام گرفت.

آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه ایلام در زمستان سال 1401 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل دو گونه آویشن (آویشن دنایی و آویشن باغی) و سطوح تنش پتانسیل آبی حاصل از پلی اتیلن گلیکول 6000 در شش سطح (صفر، 1/0-، 3/0-، 5/0-، 7/0- و 9/0- مگاپاسکال) بودند.

نتایج نشان داد با کاهش پتانسیل آب به 1/0-، 3/0-، 5/0- و 7/0- مگاپاسکال در مقایسه با عدم تنش پتانسیل آبی، جوانه زنی بذر در آویشن دنایی به ترتیب 43/8، 26/43، 80/61 و 76/88 درصد و در آویشن باغی به ترتیب 74/19، 08/44، 18/61 و 76/92 درصد کاهش یافت. همچنین آویشن باغی در پتانسیل آب 9/0- مگاپاسکال، قادر به جوانه زنی نبود، در صورتی که تعدادی از بذرهای آویشن دنایی توانستند در این پتانسیل جوانه بزنند. بیشترین سرعت جوانه زنی هر دو گونه آویشن دنایی و آویشن باغی تحت شرایط عدم تنش مشاهده شد که بین آن ها تفاوت معنی داری وجود نداشت. چهار توزیع شامل نرمال، لجستیک، لوگ لجستیک و گامبل برای کمی سازی پاسخ جوانه زنی بذر آویشن نسبت به پتانسیل آب مورد مقایسه قرار گرفتند. به منظور ارزیابی مناسب ترین برازش از بین توزیع های همگرا شده، از شاخص‏های آکائیک تصحیح شده (AICc)، ضریب تبیین تعدیل شده (R2adj) و جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) استفاده شد. پایین ترین مقدار شاخص AICc در گیاهان آویشن دنایی به ترتیب به توزیع های لوگ لجستیک و لجستیک (2012- و 2006-)، و در آویشن باغی به توزیع گامبل (1665-) اختصاص یافت که معرف مدل های برتر برای کمی کردن واکنش آن گونه به پتانسیل آب است. برآورد فراسنجه های توزیع های مدل زمان رطوبتی نشان داد، از لحاظ ثابت زمان رطوبتی (θH)، گونه آویشن دنایی (91/23 مگاپاسکال بر ساعت) در مقایسه با آویشن باغی (06/28 مگاپاسکال بر ساعت) مقدار ثابت زمان رطوبتی (θH) کمتری به خود اختصاص داد که بیانگر سرعت جوانه زنی بیشتر در آویشن دنایی بود. مقدار ψb(50) در آویشن دنایی (455/0- مگاپاسکال) کمتر از مقدار آن در آویشن باغی (388/0- مگاپاسکال) به دست آمد؛ لذا بر اساس نتایج، آویشن دنایی توانایی بیشتری برای تحمل به تنش پتانسیل آبی در مرحله جوانه زنی نشان داد.

به طور کلی نتایج نشان داد، اثرات تنش پتانسیل آبی بر مولفه های جوانه زنی گونه آویشن باغی بیش از آویشن دنایی بود و بر اساس فراسنجه های مدل زمان رطوبتی، آویشن دنایی نسبت به آویشن باغی متحمل تر بود.