سیاست پژوه و سیاست گذار؛ بررسی عوامل موثر بر اثربخشی تحقیقات سیاستی در خط مشی های دولتی علم در ایران

گزارش شاخص جهانی دانش نشان می دهد رتبه ایران در برخی شاخص ها مثل دروندادهای نظام آموزش عالی، سرمایه دانش، مقدار تحقیقات و بعضی محصولات ناشی از آن نسبتا متوسط، اما در خروجی ها بویژه تاثیر نهایی تحقیقات جزو نازل ترین رتبه های جهانی است. هدف از این تحقیق شناسایی عوامل موثر بر اثربخشی تحقیقات سیاستی در نظام تصمیم گیری و سیاستگذاری علمی و آموزش عالی است. روش کمی پیمایش برای آزمون فرضیات انجام شده است. نمونه ای تصادفی متناسب با حجم از اعضای هیات علمی و پژوهشگران شش نهاد سیاست پژوهی در حوزه علوم، تحقیقات و فناوری انتخاب شدند. دو آزمون کایزر_مایر_اولکین و آزمون کرویت بارتلت و سپس تحلیل عاملی با چرخش واریماکس، آنگاه مدل سازی معادلات ساختاری و در نهایت تکنیک تحلیل نقشه اهمیت_عملکرد به کار رفته است. از شش فرضیه بجز فرضیه دوم بقیه تایید شد. وضعیت محققان از حیث «مهاجرت و مهجورت یا اقامت فعال» با «ساختار و رفتار دولت در زمینه علم و استقلال نهاد دانشگاه و آزادی محققان و تمرکز زدایی و سیاسی زدایی» ارتباط دارد. سه دسته مداخله های «1. مدیریتی و سازمانی،  2. تعاملی و 3. مداخله های خود محققان» در استراتژی ها و تاکتیک های پژوهشی آن ها تاثیر دارد. این راهبرد و تاکتیک ها نیز به نوبه خود بر «اثربخشی تحقیقات هم در خط مشی سازی عمومی برای دولت و هم در تاثیرات گفتمانی و اجتماعی علم» تاثیر می نهند. میان مداخله ها از این جهت که این مداخله ها «تعاملی» یا «بازآفرینی دانش» و «رهیافت انتقادی و پاسخگویی اجتماعی» باشند؛ اختلاف معنی داری بین زنان و مردان مشاهده گشت. برخی تفاوت های نسلی نیز در اثربخشی تحقیقات دیده شد. همچنین محققانی که راهبردهای شان عمدتا تعامل با جامعه علمی است با محققانی که با جامعه ای بزرگ تر تعامل دارند به لحاظ اثربخشی شان به نحو معنادار متفاوت دیده شدند. توصیه های سیاستی مختلفی به دست داده شد.