تحلیل فرایند تولید معنا در حکایت «تعلق موش به چغز» بر اساس رویکرد نشانه - معناشناختی گفتمانی گرماس

کشف الگوی حاکم بر آثار ادبی و بررسی عناصر درون متنی آن ها علاوه بر اینکه موجب درک و دریافت مطلوب تری از متون می شود، با کمک نتایج به دست آمده از این نوع تحلیل ها می توان به شگردهای خلق آثار نیز دست یافت. یکی از روش های تحلیل متون ادبی، الگوی روایی گرماس است. در این پژوهش فرایند تولید و دریافت معنا با رویکرد نشانه-معناشناختی گفتمانی در حکایت «موش و چغز» از دفتر ششم مثنوی مثنوی، بر پایه پژوهش کتابخانه ای و شیوه تحلیلی-توصیفی، واکاوی شده است. هدف اصلی این است که ببینیم آیا کنش به تنهایی قادر به کنترل و هدایت روایت است یا خیر؟ اگر نه، چه عنصر دیگری جهت تکمیل فرآیند کنشی در نظر گرفته می شود؟ همچنین چه عوامل و ابزارهایی دلالت های معنایی را در این دو نظام تحت تاثیر قرار می دهند؟ در این راستا نحوه تطابق ساختار این روایت با الگوی گرماس بررسی و مشخص شد که در این حکایت گفتمان غالب، شناختی است، و کنش حضور پررنگ تری از شوش دارد. هرچند داستان با شوش دوستی آغاز می شود، با کنش استمرار می یابد و به تنش ختم می شود. کنش گر اصلی (موش) توانش جسمی لازم برای رسیدن و همراهی با چغز (قورباغه) را ندارد، برای همین طی گفتمانی القایی با تشویق و تحریک حس جوانمردی و کرم قورباغه، او را متقاعد به بستن طناب می کند. البته نظام های گفتمانی دیگری نیز در این حکایت کوتاه به کار رفته است، از جمله نظام گفتمانی مرام مدار و نظام گفتمانی تصادفی. در نتیجه همین تصادف است که جریان روایت دستخوش تحول می شود و کنش هدایتگری خود را از دست می دهد.