تاملی بر کارکرد معنایی «پادگفتمان های دینی، اساطیری- استعاری» در پاره روایت های انتقادی رمان جزیره سرگردانی

پادگفتمان ها با موتیف های دینی، اسطوره ای و استعاری از متنوع ترین پادگفتمان ها در رمان جزیره سرگردانی به شمار می روند. رمان جزیره سرگردانی اثر دانشور از رمان های اجتماعی- سیاسی پس از انقلاب اسلامی است که نویسنده توانسته است با در نظر گرفتن شرایط ایران در دهه پنجاه، به بررسی نیروهای اجتماعی و تحولات فکری نسل انقلاب بپردازد و تصویری واقع گرایانه از اوضاع اجتماعی ایران به دست دهد. دانشور در این رمان، برای بیان ایدئولوژی هایی نظیر ایدئولوژی آزادی، غرب زدگی، تضاد و شکاف طبقاتی، عدالت خواهی و... از آیات قرآنی، احادیث، داستان های ملی- اساطیر و پادهای استعاری تاثیر پذیرفته است. بررسی گونه ها و شگردهای عمق بخشی و توسعه فکری، معنایی و فرهنگی پادگفتمان ها و ساختار آن ها، جهت شناخت و درک بهتر روایات، امری ضروری است؛ از این رو در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انعکاس پادگفتمان های دینی، اساطیری و حماسی در رمان «جزیره سرگردانی» مورد بررسی قرار گرفته است. داده های برآمده نشان گر آن است که نویسنده در برخی موارد برای تاکید و یا توجیه کردن گفتمان ها و یا متقاعد کردن و ترغیب مخاطب خود از پادها کمک گرفته است. مثلا برای مخالف با غرب زدگی، در حالی که برخی از شخصیت ها پیروی از غرب و تقلید از آن را تنها راه رهایی از مشکلات می دانند، به کار بردن آیات قرآنی، فرهنگ ایرانی اسلامی را یادآوری می کند و یا برای بیان مفهوم عدالت خواهی از داستان بهرام خرمدین و حماسه عاشورا بهره گرفته است. او توسط این شگرد، موجب تقویت و حمایت گفتمان های انتقادی می شود.کلیدواژه: هاله سازی های گفتمانی، پاد های دینی، آیات، استعارات، اساطیر، جزیره سرگردانی.