تحلیل زمان در نظام های روایی نمایشنامه افرا نوشته بهرام بیضایی: مطالعه ای در چهارچوب نشانه-معناشناسی گفتمانی

نشانه-معناشناسی به شرایط دریافت و تولید معنا در نظام های گفتمانی روایی می پردازد. در حوزه روایت می توان از گرمس و لاندوفسکی، دو تن از پژوهشگران مکتب پاریس نام برد که انواع روایت و گفتمان های آن را مورد تقسیم بندی انواع کنشی، تعاملی، تطابقی و امتزاجی قرار داده اند. زمان یکی از عناصر روایت است که در زنجیره های معنایی نظام های یاد شده در یک اثر نقش حائز اهمیتی را داراست. زمان در نظام های کنش محور براساس روال مادی و تقویمی و در نظام های روایی مدرن به صورت شوشی مانند زمان های خلسه، چرخشی و غیره ظاهر می شود. در این مقاله با بررسی آرای نشانه-معناشناسان در زمینه گفتمان روایت و انواع آن، همچنین با تکیه بر هریک از مدل های روایی و زمان مربوط به آن ها، به این پرسش پاسخ می دهیم که: چگونه در یک اثر ادبی-نمایشی نظام های روایی حاکم بر آن تغییر می کنند و این دگرگونی نظام های گفتمانی چطور به تغییرات انواع زمان در اثر روایی منجر می شود؟ با توجه به رویکرد نشانه-معناشناسی گفتمانی در این مقاله، مسئله اصلی این است که نظام های روایی و زمان های هریک چطور قابلیت تغییر و ورود به ساحت یکدیگر را پیدا می کنند. هدف اصلی از این مقاله بررسی انواع نظام های روایی یادشده در گفتمان نشانه-معناشناسانه و انتقال آن ها به یکدیگر و به تبع آن انواع زمان هایی که در این نظام ها کارکرد روایی دارند است. به منظور نیل به این هدف، بر روایت در نمایشنامه افرا یا روز می گذرد نوشته بهرام بیضایی تمرکز شده است.