آینده پژوهی چالش های سیاسی توسعه دریا محور پهنه آبی خلیج فارس در افق 1414

پیشینه و مبانی نظری پژوهش:

  توسعه دریا محور، زمینه مطالعاتی شامل فعالیت های اقتصادی وابسته به دریا است که اغلب با سایر بخش های اقتصادی از جمله گردشگری، حمل و نقل دریایی، انرژی، ماهیگیری و شیلات، تجارت و غیره مرتبط است. ایران نیز با داشتن مرزهای دریایی در شمال و جنوب کشور به خصوص منطقه خلیج فارس از نظر جغرافیایی و موقعیت ژئوپلیتیکی در این حوزه از جایگاه خاصی برخوردار است. با این حال توسعه دریامحور در ایران و خلیج فارس با چالش هایی روبرو است، از این رو پژوهش حاضر با رویکرد آینده پژوهی در پی واکاوی چالش های سیاسی توسعه دریا محور در این پهنه آبی است.

روش شناسی: 

 نوع پژوهش کاربردی و از نظر ماهیت بصورت (کیفی-کمی) است. جامعه آماری شامل 30 نفر از کارشناسان و خبرگان صاحب نظر در حوزه مسائل امنیتی، نظامی، دریایی، سیاسی و محققین جغرافیای سیاسی و علوم سیاسی هستند که به روش نمونه گیری غیراحتمالی و هدفمند تا اشباع نظری داده ها انجام گردیده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از مدل معادلات ساختاری و به کمک نرم افزار میک مک (MicMac) انجام شد.

یافته های پژوهش نشان داد تحریم های ظالمانه غرب بر علیه بخش دریایی و سازمان بنادر و دریانوردی کشور (21+)، تغییر مسیر سیاسی کریدورهای بین المللی و بسترسازی حذف ایران از این کریدورها (20+)، توسعه نیافتن روابط سیاسی و دیپلماتیک با برخی کشورهای منطقه (15+)، عدم تبدیل کشور به مرکز کریدوری تجارت جهانی به دلایل سیاسی (12+)، عدم خودمختاری و آزادی عمل شرکت های دریایی در کشور (11+)، تاثیر و افزایش تعداد کشتی ها و شناورهای نظامی خارجی در خلیج فارس (10+)، نداشتن توجه کافی و وافی به اقتصاد سیاسی دریا (7+)، حضور کشورهای فرامنطقه ای در پهنه خلیج فارس (7+)، توسعه نیافتن موقعیت ژئوپلیتیکی دریامحور کشور در عرصه جهانی (5+) و تقایل دریایی بر سر منابع دریایی مشترک و ورود غیرقانونی به حوزه های آبی کشور (5+) چالش های کلیدی و نهایی سیاسی توسعه دریا محور در پهنه خلیج فارس هستند.

نتیجه پژوهش گویای آن است که توسعه دریا محور در خلیج فارس با چالش های متععدی چون تحریم های ظالمانه غرب بر علیه بخش دریایی و سازمان بنادر و دریانوردی کشور، تغییر مسیر سیاسی کریدورهای بین المللی و بسترسازی حذف ایران از این کریدورها، توسعه نیافتن روابط سیاسی و دیپلماتیک با برخی کشورهای منطقه، عدم تبدیل کشور به مرکز کریدوری تجارت جهانی به دلایل سیاسی و عدم خودمختاری و آزادی عمل شرکت های دریایی در کشور روبرو است که رفع این چالش ها می تواند زمینه توسعه کشور را فراهم کند. در راستای این پژوهش پیشنهاداتی ارائه شد.