ارائه الگوی رفتار غیرقیم مآبانه برخی حسابرسان در ایران با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد

رفتار قیم مآبانه به عنوان یکی از مصادیق رفتار اخلاقی، نقش مهمی را در میزان رعایت آیین رفتار حرفه ای توسط حسابرسان دارد. از این رو، هدف پژوهش حاضر ارائه الگوی رفتار غیرقیم مآبانه حسابرسان در ایران است. به جهت طراحی الگوی پژوهش، از نظریه داده بنیاد استفاده شد. به منظور  تعیین وضعیت فعلی رفتار قیم مآبانه حسابرسان، با  12 نفر از افراد خبره شاغل در موسسه های  حسابرسی در سال 1402 که به صورت هدفمند و به روش گلوله برفی انتخاب شدند، مصاحبه شد. پس از تجزیه و تحلیل مصاحبه ها و انجام فرایند کدگذاری، به 91 مفهوم در زمینه رفتار غیرقیم مآبانه برخی حسابرسان دست یافتیم که در 9 مقوله اصلی و 21 مقوله فرعی طبقه بندی گردید و در نهایت الگوی پژوهش ارائه شد. مطابق یافته های پژوهش، شرایط علی شامل ویژگی های حسابرس (ویژگی های فردی، ویژگی های مربوط به حرفه)، چالش های اقتصادی حاکم بر حرفه حسابرسی (جذب مشتری، شرایط مالی حسابرس) و ارتباط بین حسابرس و صاحبکار (رابطه مداری) و شرایط زمینه ای دربرگیرنده سطح پایین دانسته های شغلی (پایین بودن سابقه حسابرس)، محیط و فرهنگ (محیط و فرهنگ حاکم بر شرکت صاحبکار، محیط و فرهنگ حاکم بر موسسه حسابرسی، محیط و فرهنگ خانواده) می باشند. همچنین با توجه به نتایج به دست آمده، قوانین و استانداردها (نارسایی در قوانین و مقررات، نارسایی در سازوکارهای نظارتی، نارسایی در استانداردها) و ساختار آموزش (چالش های آموزشی) به عنوان شرایط مداخله گر شناسایی شدند. یافته ها بیانگر آن است که حسابرسان در مواجهه با پدیده اصلی، راهبردهای تعاملی (راهبردهای تعاملی حسابرس، راهبردهای تعاملی موسسه حسابرسی، راهبردهای تعاملی قانون گذاران، راهبردهای تعاملی صاحبکار) را اتخاذ می کنند و انتخاب این راهبردها، پیامدهایی (مخدوش شدن رسالت حرفه، مخدوش شدن جایگاه حرفه، کاهش افراد متخصص در حرفه، آسیب های مالی) را به همراه خواهد داشت.