ارزیابی قابلیت همزیستی قارچ Funneliformis mosseae با رقم های زراعی جو تحت شرایط تنش شوری

همزیستی با قارچ میکوریزا آربسکولار (Arbuscular mycorrhizal Fungi) اغلب سبب افزایش تحمل گیاهان در مقابله با تنش های مختلف می شود. در بین تنش های غیرزنده، شوری سبب کاهش قابل توجه در میزان تولید محصول می شود. مطالعه واکنش ژنوتیپ های مختلف گیاهان به همزیستی با قارچ های میکوریزا آربسکولار و پتانسیل استفاده از این رابطه در بهبود تاثیرات نامطلوب شوری و افزایش تحمل گیاهان، در افزایش عمکلرد گیاهی مفید خواهد بود. مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر قارچ میکوریزا آربسکولار بر پاسخ چند رقم تجاری جو تحت شرایط تنش شوری صورت گرفت.

در این آزمایش، شش رقم تجاری جو شامل خاتم، گلشن، افضل، ماکویی، ارس و دشت در دو سطح شوری NaCl شامل صفر و 150 میلی مولار و دو سطح همزیستی شامل تلقیح و عدم تلقیح با Funneliformis mosseae مورد بررسی قرارگرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زنجان اجرا شد. پنج هفته پس از کشت، گیاهان برداشت شده و صفات مرتبط با ساختارهای قارچ میکوریزا شامل میزان کلونیزاسیون کل و فراوانی هیف، آربسکول و وزیکول قارچ اندازه گیری شدند. همچنین، برخی از صفات فیزیولوژیک رقم های جو شامل وزن تر اندام هوایی، محتوای نسبی آب برگ، غلظت +Na، غلظت +K و نسبت +Na+/K اندام هوایی مورد بررسی قرار گرفت.

یافته های تحقیق: 

نتایج این آزمایش نشان داد که بین رقم های جو از نظر میزان کلونیزاسیون و فراوانی هیف، آربسکول و وزیکول قارچ تنوع معنی داری وجود داشت. از طرف دیگر تنش شوری، میزان کلونیزاسیون و فراوانی هیف و آربکسول قارچ را کاهش داد، اما فراوانی وزیکول قارچ افزایش یافت، که میزان کاهش در رقم های متحمل خاتم و افضل و به ویژه در رقم افضل، قابل توجه بود. افزایش فراوانی وزیکول نیز فقط در رقم های ماکویی، ارس و دشت معنی دار بود. نتایج نشان داد که تحت تاثیر تنش شوری، وزن تر اندام هوایی و محتوای نسبی آب برگ، کاهش و غلظت +Na و نسبت +Na+/K اندام هوایی در تمامی رقم های جو افزایش یافت، اما میزان تغییرات این صفات در رقم های ماکویی، ارس و دشت و به ویژه در رقم ارس بیش تر از سایر رقم ها بود. علاوه بر این، وزن تر و محتوای نسبی آب برگ در گیاهان کلونیزه شده با قارچ میکوریزا کم تر از گیاهان کلونیزه نشده بود، با این حال، همزیستی قارچ سبب افزایش محتوای نسبی آب برگ رقم های خاتم و گلشن در شرایط بدون تنش شوری شد.

نتایج این مطالعه نشان داد که تفاوت معنی داری بین رقم های تجاری جو از لحاظ پاسخ به همزیستی با قارچ میکوریزا و واکنش به تنش شوری وجود داشت. با آنکه کاهش کلونیزاسیون ممکن است به گیاه در جلوگیری از مصرف منابع کربوهیدرات کمک کند، اما در مطالعه حاضر، نتیجه مورد انتظار از همزیستی از نظر بهبود رشد گیاه جو و یا تعدیل آثار نامطلوب شوری بر گیاه مشاهده نشد. این امر نشان دهنده پیچیدگی رابطه همزیستی بین گیاه و قارچ است و شرایط محیطی و به ویژه شرایط تنش می تواند این پیچیدگی را بیش تر کند.