شرح و تحلیل جنگ مرو 1276ق/ 1861 م

قرن نوزدهم میلادی دوره ای باشد که تحولات نظامی در آن بسیار گسترده بوده است. دوره ای که قشون عهد قاجار، ریشه ارتش مدرن ایران را آفریدند. هدف تحقیق حاضر آن است که استراتژی نیروی نظامی ایران اوایل عهد ناصری در سه شاخه پیادگان، سوارگان و توپخانه در آخرین جنگ مرو را بررسی شود.

این تحقیق از نوع تاریخی بوده و روش تحقیق آن تحلیل محتوا و تبیین نوشتار هم دوره است که داده های آن از طریق فعالیت کتابخانه ای بدست آمده اند. بدین صورت که مراحل جنگ با استفاده از منابع دسته اول بررسی شده تا شیوه و چرایی عملکرد قشون ایران مشخص گردد.

قشون ایران در دوره مذکور تقریبا از هر نظر منطبق با اصول جنگی روز آماده بوده است و از دکترین نظامی آتش برتر استفاده می کرده است. در این دکترین باید قدرت آتش از حریف به مراتب بیشتر باشد. یعنی با برتری فناورانه، بتوان کمبود تجهیزات و نفرات خود را جبران نمود.

قشون دولتی ایران نیرویی مدرن از نظر تجهیزات، اصول و ذهنیت بود که طی ترکیب با نیروهای محلی به نیرویی دوگانه هم در عملکرد و هم در فرماندهی تبدیل شد. این دو سویی با عدم وجود فرماندهی ارشد توانا، سردرگمی به بار آورد و در نتیجه کیفیت عملکرد سپاه را چنان کاهش داد که جنگ به شکست منتهی شد. و این درحالی بود که فرماندهی قوای متجدد سطوح پایین تر خالی از اینگونه مسائل بود.