واکاوی عوامل شکل دهنده به معماری نمای حیاط خانه های تاریخی قاجاریه (مورد پژوهی: شهر قزوین)

معماری نمای خانه های تاریخی درونگرای فلات مرکزی ایران بیش تر در حیاط میانی جلوه گر شده است. به نظر می رسد در شکل گیری معماری نمای حیاط خانه های تاریخی قاجاریه، عوامل موثر گوناگونی وجود دارد که ضروریست به گونه ای همه جانبه شناسایی و از جهت تاثیر بالا تا اندک، رده بندی شوند. پژوهش به دنبال این است که چه عامل ها و زیرعامل هایی در شکل گیری معماری نمای حیاط میانی خانه های تاریخی دوره قاجار در آب و هوای گرم و خشک فلات مرکزی ایران (با مطالعه موردی شهر قزوین) تاثیرگذارند؟ رده بندی این عامل ها و زیرعامل ها در شکل گیری معماری نمای حیاط بر حسب میزان تاثیر چیست؟ این پژوهش بنیادی در پاسخ به پرسش کلان به صورت پیمایش نظریه های پایه و بازدید میدانی از خانه های تاریخی قاجاریه شهر قزوین و گفتگوی محلی و گفتگو با نخبگان صورت گرفته است. در پاسخ به پرسش جزیی برای رده بندی میزان تاثیر هر یک از عوامل و زیرعامل ها از روش دلفی و بر پایه دیدگاه کارشناسان و متخصصان آشنا با معماری خانه قاجاریه و نما بهره گرفته شده است. در ادامه یک الگوی نظری پیشنهاد شد و در مورد پژوهی ده خانه تاریخی قاجاری قزوین این الگو مورد بازخوانی و آزمون قرار گرفت. در شکل گیری معماری نمای حیاط خانه های قاجاریه ایران، هشت عامل اصلی و سی و سه زیرعامل شناسایی شد. هشت عامل اصلی به ترتیب تاثیرگذاری شامل: اقتصادی، اقلیمی، فناوری ساخت، فرهنگی-اجتماعی، زیبایی شناسانه، فضایی، سیاسی و شهرسازی می شود. هر یک از این عوامل به نسبتی در شکل گیری معماری نمای حیاط میانی موثر بوده اند. با توجه به دیدگاه متخصصین و نظریه های پایه و آزمون الگوی نظری ارائه شده، موثرترین، «عامل اقتصادی» و کم تاثیرترین، «عامل شهرسازی» است. در رده بندی سی و سه زیرعامل موثر، موثرترین زیرعامل «تابش» و کم تاثیرترین زیرعامل، «معماری شهری» تشخیص داده شد.