ارزیابی عوامل موثر بر پذیرش پول دیجیتال بانک مرکزی در ایران

پیشرفت فناوری صنعت پرداخت را متحول کرده است. در رقابت بین اسکناس و مسکوک و ابزار های جایگزین نظیر کارت های بدهی و پرداخت های موبایلی، موضوع جایگاه پول دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) در سال های اخیر مطرح و بحث برانگیز شده است. در این پژوهش، عوامل موثر در پذیرش CBDC توسط عموم را در دو بخش بررسی میکند. تقاضا برای پول در بعد کلان، مجموعه ای از تقاضا برای کارکردهای مختلف پول چون ابزار پرداخت و تقاضا برای نوعی دارایی است. با استناد به نظریه های متعارف تقاضای پول، این تقاضا را در بلندمدت بررسی می کنیم. چون CBDC ماهیتا پول فرمانی (fiat money) است که ویژگی های مشابهی مانند پول دارد. به دو دلیل CBDC رقیب اسکناس نیست و جانشین بهتری برای سپرده های دیداری است. اولا اسکناس دارای ویژگی منحصر به فردی (چون ناشناس بودن) است. ثانیا، نسبت اسکناس به M1 در سال های اخیر به علت جانشین شدن با سپرده های دیداری به یک سطح حداقل (تقریبا 10 درصد) رسیده است. با چنین درکی از CBDC، نتایج مربوط به سپرده های دیداری را م یتوان به تقاضای CBDC منتسب کرد. در این بررسی، با استفاده از داده های تعداد کارت خوان های فروشگاهی، کارت های بدهی، و تعداد خودپردازها، یک الگوی لاجستیک برای محاسبه شاخص توسعه دیجتال در اقتصاد ایران برآورد می شود. تاثیر مثبت و معنادار این شاخص توسعه بر تقاضای سپرده های دیداری به عنوان تقریبی برای تقاضای CBDC و تاثیر منفی و معنادار آن بر تقاضای اسکناس، یکی از نتایج به دست آمده است. در بخش دوم، CBDC به عنوان ابزار پرداخت مورد بررسی قرار می گیرد. در این بخش، عوامل موثر در پذیرش CBDC را در چهار گروه عوامل فناورانه، جمعیت شناختی، مالی-اقتصادی، و اجرایی تقسیم بندی می کنیم.