بررسی تطبیقی مفهوم «دابه الارض» و اشارات آخرالزمانی آن در تفاسیر «روض الجنان و روح الجنان» و «الکشاف»

از جمله مطالب سربسته و مرموزی که در قرآن کریم به آن اشاره شده است خروج جنبده ای به نام «دابه الارض»  از دل زمین است که با مردم سخن می گوید. «دابه» به معنای «جنبنده»، شامل هر نوع جنبنده ای اعم از انسان و غیر از انسان می ‍ شود. قرآن کریم گاهی این واژه را تنها و گاهی در سیاق کلمه ای دیگر همانند «الارض»؛ به صورت «دابه من الارض» یاد نموده است و آن را جنبنده ای معرفی می کند که در آستانه رستاخیز در زمین ظاهر می شود و با مردم سخن می گوید. اما قرآن کریم هیچ اشاره ای به تعیین مصداق و مفهوم «دابه الارض» نمی کند. از این رو ضرورت دارد تا دیدگاه های مفسران در تعیین مصداق این واژه مورد پژوهش و بررسی قرار گیرد. این پژوهش به دنبال آن است تا به روش توصیفی- تحلیلی دیدگاه مفسران در تفاسیر «روض الجنان» و «الکشاف» را در مورد بیان مفهوم و مصداق «دابه الارض» مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.نتایج تحقیق نشان می دهد که اگرچه این دو تفسیر در مورد "دابه الارض" اختلاف زیادی دارند. اما در مورد چند نکته دیدگاه های مشترکی دارند: الف) "دابه الارض" موجودی جاندار و جنبنده ای غیرعادی از غیر جنس انسان است که در آخرالزمان خروج می کند. ب) خروج "دابه الارض" از نشانه های قیامت است. ج) محل خروج او مسجدالحرام ، کوه صفا و... است.