بررسی توزیع گونه های گیاهی به منظورنقشه سازی روشمند زی جاهای شهری با رویکرد اکولوژیکی (مطالعه موردی: منطقه های 9 و 11 شهر مشهد)

نقشه سازی زی جاهای شهری یک ابزار ضروری برای برنامه ریزی فضایی و مدیریت اکوسیستم ها از منظر محیط زیستی است. هدف از این مطالعه، درک ویژگی های زی جاهای شهری به منظور ایجاد یک چارچوب محیط زیستی برای نقشه سازی از زی جاها و ایجاد پایگاه داده فضایی و زیستی است.

روش پژوهش: 

به طور کلی، نقشه سازی زی جاها معمولا با دو روش اصلی انجام می شود: روش نقشه سازی جامع و روش نقشه سازی گزینشی. این پژوهش از روش نقشه سازی گزینشی استفاده کرده است. مناطق 9 و 11 شهر مشهد بعنوان نمونه های این مطالعه انتخاب شدند. داده ها و اطلاعات اصلی شامل نقشه های کاربری زمین، طبقه بندی کاربری زمین در طرح جامع شهر مشهد، مقررات طراحی معابر شهری، استانداردهای ایجاد فضاهای سبز شهری، تصاویر ماهواره ای Google map، اطلاعات پوشش گیاهی و داده های بدست آمده از بررسی های میدانی است. شناسایی زی جاها در مناطق مورد مطالعه در شش مرحله استراتژیک با رعایت دستورالعمل های زمانی-مکانی انجام شد: 1. آماده سازی منابع اطلاعاتی و بررسی های میدانی (جمع آوری داده های فضایی و گیاهی)؛ 2. ایجاد پایگاه داده پوشش گیاهی فعلی در هر کاربری زمین؛ 3. ایجاد چارچوب طبقه بندی زی جاها (شناسایی زی جاها)؛ 4. تجزیه و تحلیل داده ها، طبقه بندی زی جاها و بخش بندی هر واحد زی جا؛ 5. ایجاد پایگاه داده فضایی زی جاها و زیرزی جاهای شهری در نرم افزار ArcGIS 10.8، همراه با پوشش گیاهی غالب در آن ها؛ 6. نقشه سازی از انواع اصلی زی جاها و زیرزی جاها.

در این مطالعه، اطلاعات فضایی زی جاها به همراه پوشش گیاهی غالب در آن ها که ویژگی ها و ارزش های محیط زیستی و زیستی فعلی در منطقه مورد مطالعه را نشان می دهد، ارائه شد. طبق نتایج این مطالعه، 16 نوع اصلی زی جا و 44 زیرزی جا شناسایی شدند. از مجموع گونه های غالب گیاهی شناسایی شده در زی جاها، 103 گونه بعنوان  درختان و درختچه ها، 19 گونه بعنوان پرچین، 51 گونه بعنوان گیاهان پوششی، 41 گونه بعنوان گیاهان فصلی و 33 گونه بعنوان گیاهان دیگر طبقه بندی شدند.

بر اساس اطلاعات بدست آمده از این مطالعه، زمینه برای ایجاد یک شهر پایدار از نظر محیط زیستی فراهم شد. زیرا شناسایی زی جاهای شهری بعنوان واحدهای محیط زیستی- فضایی و جمع آوری داده ها در مورد پوشش گیاهی فعلی آن ها، اطلاعات ضروری برای بازسازی محیط زیست شهرها را فراهم می کند. علاوه بر این، با ایجاد چارچوب مناسب برای طبقه بندی زی جاها و زیرزی جاها، این امکان فراهم می شود که نقشه زی جاها طبق چارچوب تعریف شده در صورت تغییرات کاربری زمین بروزرسانی شود.