ناکارآمدی های طرحواره در تعاملات زناشویی: یک پژوهش کیفی با روش داده بنیاد

طرحواره ها بر باورهای ارتباطی و الگوهای حل تعارضات زوجین تاثیرگذار هستند و از تقابل خلقوخو و محرکهای فرهنگی- اجتماعی و تربیتی شکل میگیرند. در نتیجه برای درک آنها نیاز به توجه به بافت فرهنگی و تجربه زیسته افراد است. با این حال، پژوهشهای محدودی به بررسی تاثیر این طرحواره ها در بستر فرهنگی ایران و چگونگی شکلگیری الگوهای تعاملی ناکارآمد پرداختهاند.

هدف از این پژوهش شناسایی الگوهای تعاملی ناکارآمد و طرحواره محور زوجین بر اساس بافت جامعه ایرانی و ارائه الگوی مفهومی بود.

پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با روش داده بنیاد انجام شد. جامعه مورد مطالعه پژوهش شامل تمامی زوج درمانگران با رویکرد طرحواره محور شهر تهران بودندکه از طریق نمونه گیری هدفمند از نوع در دسترس انتخاب شدند. داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با 8 زوج درمانگر جمعآوری شد و در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تجزیه و تحلیل شدند. برای ارزشیابی اعتبار یافته های مصاحبه ها از روش تامل مشارکتکنندگان و مرور خبرگان غیرشرکتکننده استفاده شد. برای تحلیل داده ها از نرمافزار Maxqda نسخه 20 استفاده شد.

نتایج پژوهش حاکی از دو مقوله محوری و 14 مقوله اصلی بود که در قالب مدل پارادایمی شامل 2 مقوله محوری)ناامنی و نامتمایز یافتگی(، شرایط علی)سیستم خانواده، سبک فرزندپروری والدین، الگوگیری از والدین، سنتها وآموزه های ناکارآمد، توصیه به بیاعتمادی، تجربه طرد و تحقیرشدن(، شرایط زمینهای)فرهنگ(، شرایط میانجی)عوامل درون فردی، عوامل محیطی(، راهبردها)اجتناب، تسلیم، جبران افراطی(و پیامدها)تعامالت ناکارامد(سازمان یافت.

نتایج این پژوهش نشان داد که برای درک بهتر و حل تعارضات روابط زناشویی توجه به بافت فرهنگی و تجارب زیسته افراد ضروری است. شناسایی و درک این الگوهای تعاملی ناکارآمد و طرحوارهمحور میتواند در طراحی برنامه های درمانی و مشاورهای موثرتر برای زوجین در جامعه ایرانی کمک کننده باشد