پایش تغییرات مکانی و زمانی سلامت آبخیز با استفاده از رویکرد مفهومی بنیه، ساختار و تاب آوری (VOR)

تحقیق حاضر با هدف تحلیل وضعیت سلامت آبخیز کوزه تپراقی با استفاده از رویکرد بنیه، ساختار و تاب آوری (VOR) در سطح 36 زیرآبخیز طی سه مقطع زمانی (1379، 1389 و 1400) برنامه ریزی شد. جهت دستیابی به تحیق حاضر، داده های پایه مورد نیاز به منظور تعیین و محاسبه متغیرها و شاخص های ارزیابی سلامت در سه مقطع زمانی مختلف شامل 1379، 1389 و 1400 جمع آوری شدند.پس از تعیین مهم ترین متغیرها، نسبت به استانداردسازی آن ها با هدف هم بعد کردن و حذف بزرگی متغیرهای مختلف اقدام شد، سسپس، متغیرها بر حسب ماهیت طبیعی خود به گروه های مختلف دسته بندی شدند و پس از میانگین هندسی آن ها سه شاخص بنیه (V)، ساختار (O) و تاب آوری (R) به دست آمد. شاخص سلامت آبخیز (WHI) با استفاده از اصول حاکم بر رویکرد مفهومی بنیه، ساختار و تاب آوری (VOR) به دست آمد. نتایج نشان داد که در آبخیز کوزه تپراقی شاخص بنیه به ترتیب دارای میانگین و انحراف معیار برابر با 05/0±88/0 در سال اول، در سال دوم برابر با 08/0±81/0 و در سال سوم برابر با 17/0±68/0 بوده اند. شاخص ساختار به ترتیب دارای میانگین و انحراف معیار برابر با 08/57±0/0 در سال اول، در سال دوم برابر با 08/0±70/0 و در سال سوم برابر با 07/0±68/0 بوده اند. هم چنین شاخص تاب آوری به ترتیب دارای میانگین و انحراف معیار برابر با 22/0±28/0 در سال اول، در سال دوم برابر با 25/0±30/0 و در سال سوم برابر با 25/0±29/0 بوده اند. هم چنین، شاخص سلامت آبخیز در سال 1379 برابر با مقدار عددی 49/0 بوده و در سال 1389 روند افزایشی داشته و به 85/0 رسیده است، اما در سال 1400 به مقدار 47/0 کاهش یافته است. می توان جمع بندی نمود که سلامت آبخیز در دوره مورد مطالعه کاهش جزئی داشته است. دلایل مختلفی از جمله استفاده غیراصولی از زمین به ویژه تولید مرتع به کشاورزی و تغییرات مولفه های اقلیمی و هیدرولوژی موجب به وجود آمدن وضعین نامناسب سلامت در آبخیز کوزه تپراقی شده اند.