مفهوم سازی چارچوب نظری حسابداری مدیریت: رهیافت داده بنیاد

چارچوب نظری حسابداری مدیریت شامل اصول و مفاهیمی است که برای تهیه و تفسیر اطلاعات مالی مدیران استفاده می شود. این چارچوب به حسابداران کمک می کند تا اطلاعات مالی را بر اساس اهداف سازمان تهیه کنند و به مدیران در تفسیر صحیح این اطلاعات برای تصمیم گیری های موثر یاری می رساند. همچنین، این چارچوب به بهبود کارایی و کیفیت اطلاعات مالی و افزایش اعتماد به سازمان ها کمک می کند. بنابراین، ارائه الگویی منسجم برای توسعه چارچوب نظری حسابداری مدیریت، حائز اهمیت است. بر این اساس، در این پژوهش تلاش شده است تا ضمن تشریح اهمیت چارچوب نظری حسابداری مدیریت، الگویی مناسب برای توسعه آن ارائه شود. بدین ترتیب مسئله اصلی پژوهش حاضر این گونه مطرح شده است: چه الگویی می توان برای توسعه چارچوب نظری حسابداری مدیریت تجویز کرد.
در این پژوهش از هر دو روش میدانی و کتابخانه ای در راستای اجرای رهیافت داده بنیاد و به منظور شناسایی مقوله های محوری، شرایط علی، شرایط زمینه ای، راهبردها، شرایط مداخله ای و پیامدهای تدوین الگوی پژوهش استفاده شده است. جامعه پژوهش خبرگان حسابداری مدیریت، استادان دانشگاهی در رشته حسابداری و سایر صاحب نظران در زمینه حسابداری مدیریت داخل و خارج از کشور بودند. حوزه تدریس و پژوهش این افراد با موضوع پژوهش حاضر بسیار نزدیک بود و در نمونه هایی از کارهای خود با آن مواجه شده بودند. در پژوهش حاضر، برای انتخاب نمونه از رویکرد هدفمند گلوله برفی استفاده شد. به منظور استخراج مولفه های موثر بر توسعه چارچوب نظری حسابداری مدیریت و با توجه به نبود الگویی منسجم در ادبیات مربوط، از رویکرد مرور نظام مند مبانی نظری و مصاحبه نیمه ساختاریافته با 13 نفر از خبرگان داخلی و خارج از کشور بهره برده شده است تا نقاط ضعف مبانی نظری موجود پوشش داده شود و مقوله های شناسایی شده به مرحله اقناع برسد.
نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن بود که الگوی پژوهش مبنی بر توسعه چارچوب نظری حسابداری مدیریت را می توان در 176 مفهوم و 69 مقوله طبقه بندی کرد. در نتیجه، 13 شرط علی، 14 شرط زمینه ای، 14 راهبرد برای تدوین الگو، 10 شرط مداخله گر و 18 پیامد برای الگوی توسعه چارچوب نظری حسابداری مدیریت برشمرده شد.
با توجه به یافته های پژوهش، می توان گفت که حسابداری مدیریت، می بایست چارچوب نظری داشته باشد؛ اما چارچوب مدنظر جهان شمول نیست و در واقع هر سازمان به علت ماهیت و کارکرد متفاوتش و بسته به نیازهای اطلاعاتی خود، باید به صورت نسبی از چارچوب نظری حسابداری مدیریت استفاده کند. پژوهش حاضر از بعد نظری به توسعه مفاهیم و اصول جدید، بهبود مبانی نظری موجود و افزایش دانش علمی در حوزه حسابداری مدیریت کمک می کند. از بعد کاربردی نیز این پژوهش به بهبود تصمیم گیری مدیریتی، افزایش کارایی و کیفیت اطلاعات مالی، ارتقای نقش حسابداران مدیریت و تسهیل ارتباطات سازمانی منجر می شود. در ضمن توسعه چارچوب نظری حسابداری مدیریت، علاوه بر بهبود مقایسه پذیری گزارش های حسابداری، تاثیرهای متعددی دارد. سازمان ها می توانند با استفاده از یافته های پژوهش، تصمیم گیری های مدیریتی خود را بهبود بخشند، کیفیت و کارایی اطلاعات مالی را افزایش دهند و بر ارتقای نقش حسابداران مدیریت بیفزایند.