بررسی مشخصه های زمین آماری جمعیت شته Haris Acyrthosiphon pisum در مزارع یونجه شهرستان های دزفول (خوزستان) و بروجرد (لرستان)

تجزیه های زمین آماری به عنوان یک روش جایگزین برای بررسی مشخصه های مربوط به داده های بوم شناختی متغیرهای مکانی به خصوص برای جمعیت حشرات کاربرد دارد. شته سبز نخود فرنگی Acyrthosiphon pisum Haris از مهم ترین گونه های شته در مزارع یونجه محسوب می شود. این پژوهش در سال زراعی 1400- 1401 در مزارع یونجه شهرستان های دزفول (خوزستان) و بروجرد (لرستان) به ترتیب با مساحت پنج و هفت هکتار (90 و 130 شبکه 25 × 25 متری) انجام شد. نمونه برداری از شته ها با استفاده از یک کادر 1 × 1 متری انجام و در هر شبکه، دو کادر به صورت تصادفی انداخته و از داخل هر کادر، شش ساقه و در مجموع، 12 ساقه انتخاب و شمارش شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار GS+ انجام و به منظور مدل سازی تغییرات وابستگی مکانی با افزایش فاصله بین نمونه ها، منحنی های نیم تغییرنما محاسبه و ارائه شد. نتایج تجزیه های زمین آماری برای شته فوق در مزارع یونجه شهرستان های دزفول و بروجرد نشان داد که از 22 مرحله نمونه برداری، 12 مورد با مدل کروی، هشت مورد با مدل نمایی و دو مورد با مدل خطی برازش داشتند. درجه وابستگی مکانی بین 500/0 تا 998/0 قرار گرفت که نشان می دهد بیش از 50 درصد از تغییرپذیری (واریانس) بین داده ها دارای ساختار مکانی هستند و ضریب تبیین بین 55/0 تا 98/0متغیر بود. الگوی پراکنش این گونه از نوع تجمعی و دامنه موثر برای این گونه، در مدل نمایی به نسبت بالا و در مدل کروی در بروجرد بین 9/121 تا 2/221 متر و در دزفول بین 9/137 تا 4/493 متر قرار گرفت. با توجه به نتایج این تحقیق، استفاده از علم زمین آمار و نقشه های پراکنش به منظور ردیابی و پیش آگاهی جمعیت در اوایل حمله شته سبز نخود فرنگی به مزارع یونجه پیشنهاد می شود.