مطالعه فنولوژی تطبیقی و تاثیر تاریخ رویش و خراش دهی بر رشد و عملکرد ماشک خزری (Vicia hyrcanica) و ماشک برگ پهن (Vicia narbonensis) در مزارع گندم (Triticum aestivum)

گونه های ماشک یکی از مهم ترین علف های هرز مزارع گندم محسوب می شوند. ازآنجایی که شناخت و آگاهی از مراحل فنولوژی علف های هرز نقش مهمی در مدیریت علف های هرز دارد، مطالعه حاضر به منظور بررسی فنولوژی تطبیقی ماشک خزری (Vicia hyrcanica L.) و برگ پهن (Vicia narbonensis L.) به عنوان دو علف هرز مشکل ساز مزارع گندم به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار طی سال زراعی 1402-1401 در مزرعه ای آبی واقع در روستای چقازرد در شهر ماهیدشت، استان کرمانشاه اجرا شد. برای هر گونه ماشک یک آزمایش جداگانه طراحی شد. فاکتورهای هر آزمایش شامل تاریخ کاشت ماشک (هر سه هفته یک بار پس از کشت گندم) و خراش دهی بذر ماشک (خراش و عدم خراش ) و وجود و عدم وجود گیاه زارعی گندم بود. نتایج این مطالعه نشان داد که در تاریخ کاشت اول (اواخر آبان ماه)، بیشترین رشد رویشی و زایشی ماشک برگ پهن و ماشک خزری مشاهده شد. کمترین میزان آن ها نیز در تاریخ کاشت چهارم (اواسط اسفند) حاصل شد. از سوی دیگر، مشخص شد که خراش دهی اثر معنی داری روی صفات ماشک برگ پهن و ماشک خزری داشت و موجب افزایش ارتفاع بوته و تعداد برگ این دو گونه علف هرز شد. به علاوه، بیشترین افزایش رشد و تولید بذر ماشک برگ پهن و ماشک خزری در کاشت تکی آن ها مشاهده شد و با کاشت این علف های هرز در بین ردیف های گندم، میزان آن ها کاهش یافت. براساس نتایج مراحل فنولوژی در ماشک برگ پهن، درجه روز-رشد و تعداد روز لازم برای تکمیل مرحله سبز شدن در تاریخ های مختلف کاشت به ترتیب بین 9/35 تا 65/164 و 19 تا 75 متغیر بود. در ماشک خزری نیز میزان درجه-روز رشد و تعداد روز لازم برای مرحله سبز شدن در تاریخ های مختلف کاشت به ترتیب بین 1/24 تا 8/68 و 9 تا 83 روز متغیر بود. نتایج بررسی مراحل فنولوژی تطبیقی نشان داد که چرخه زندگی ماشک برگ پهن و ماشک خزری 16 روز زودتر از گندم شروع شد و رسیدگی آن ها نیز با رسیدگی گندم هم زمان نبود. در مجموع، نتایج این آزمایش نشان داد که با استقرار ماشک برگ پهن و ماشک خزری در آبان، میزان رقابت و تولید بذر آن نسبت به سایر تاریخ های استقرار بیشتر بود، بنابراین تاخیر در رویش (18 اسفند) و استقرار دیرتر آن موجب کاهش مشکلات مربوط به این دو گونه علف هرز در مزارع گندم شد. براساس نتایج ارزیابی فنولوژی تطبیقی گندم و ماشک، بهترین زمان استفاده از علف کش برای مهار مناسب این دو گونه علف هرز در تاریخ کاشت اول و دوم، مرحله سه تا شش برگی گندم و در تاریخ کاشت سوم و چهارم، شروع پنجه زنی تا ظهور اولین گره قابل لمس در گندم است.